سبک آموزش در پیش دبستان به روایت مونته سوری

حدود نیم قرن پیش مربیان بزرگ تعلیم و تربیت مانند فروبل، پستالوزی، دکردلی و مونته سوری که از پیشروان مکتب فعال در آموزش و پرورش محسوب می گردند  شیوه کار مهد کودکان را مورد سوال قرار دادند زیرا آنان برای کودکستان ها رسالتی بسیار مهمتر از سرگرمکردن کودکان قائل بودند. 

این مربیان با تأکید بر اهمیت دوران کودکی در شکل گیری شخصیت، با ارائه روشهای تربیتی مبتنی بر روانشناسی  کودک، بزرگسالان را متوجه مسئولیت مهمی نمودند.یکی از این صاحب نظران که عقاید او بسیار مرهون ژان ژاک روسو بود، خانم مونته سوری بود. 

مونته سوری   در تعلیم وتربیت  ، بعنوان یک آموزگار پژوهشگر و یک مربی صاحب نظر از شهرت بالائی برخوردار است. نظریا ت او در تفکر رشد نگر از اهمیت بالائی برخوردار است .  او از نخستین کسانی بود که مراحل حساس و بحرانی را در رشد روانی شخص بررسی و بحث کرده است.  و بالاخره در رابطه با فراگیری زبان روشهای ابداعی جدید و مطلوب عرضه نمود.علاوه بر این ها او نظرات ارزشمندی در مورد صلح جهانی و بازسازی تعلیم و تربیت ارائه نمود که مورد توجه جهانیان قرار دارد. 

ماریا مونته سوری معتقد بود که:

۱- ساختارهای شخصیت کودک قبل از دوران دبستان شکل می گیرد و این ساختار بدون شک بر رفتار، نگرشها، ارتباط او با خود و دیگران بر سرنوشت تحصیل و زندگی بزرگسالی او تأثیر عمده ای خواهد داشت.

 مراحل رشد کودکان شامل مراحل حساس و بحرانی است که در عمل، در هر دوره ، با کودک متفاوتی روبرو هستیم ودر آموزش باید به این مراحل و ویژگی های هر دوره توجه نمود.  این مراحل عبارتند از :

1-1 مرحله از تولد تا هفت سالگی 

که در این مرحله به ترتیب ، مراحل حساس تاکید بر نظم،پرداختن به جزئیات ،بکار گیری دستها،راه رفتن،فراگیری زبان،و... دیده میشود. 

مونته سوری در بیان شرایط این مرحله می گوید:«همه این فراگیری ها خودبخودی است و بدون معلم انجام می شوند و در سنین تا قبل از هفت سالگی انجام میشود و وقتی که کودک همه کارها را  به تنهایی انجام داده است ،ما تازه آن موقع او را به مدرسه می فرستیم  و به عنوان یک کار بزرگ سعی میکنیم به او الفبا بیاموزیم !

 »همچنین ما گستاخی را به حدی میرسانیم  که تمام توجهمان را روی عیوب و کاستی های کودک  متمرکز می کنیم  که  در مقابل تواناییهای او بسیار ناچیزند.  

همچنین معتقد است بر حسب اینکه محیط زندگی کودک دارای تمدنی ساده یا پیچیده باشد، تار ذهنی او ( ذهن کودک را به شبکه تار عنکبوتی تشبیه نموده که در پی شکار لحظه ها و درک پدیده ها دام گسترده است. ) کوچک تر یا بزرگتر خواهد بود و به او امکان رسیدن به هدفهای  کمتر یا بیشتروبزرگتر را می دهد و لذا برغنی سازی محیط تاکید می نماید. 

عملا ،این مرحله ،فعالیتهای موسوم به « تمرینات زندگی روزمره » را شامل می شود،و با کنار زدن حدو حدود طفولیت ، رو به سوی استقلال و خودکفایی میرود. 

لذا در این مرحله تمرینات بردباری ،دقت و تکرار اهمیت فراوانی دارند.  

1-2 هفت تا دوازده سالگی :

 نیاز کودک به رهایی از محیط بسته و محدود،آشنایی با فرهنگ و تمدن و تجربیات اجتماعی ،مرحله گذر از ادراک حسی به  تفکر انتزاعی ،با تحول در مسائل اخلاقی ،تمایل به قضاوت کردار، ظهور وجدان ، درک مفهوم عدالت وتوجه به آن ،در این مرحله «عدالت در توزیع» در هر چیز،از تنبیه و تشویق گرفته تا هر رفتار خاص دیگر،و رعایت مساوات ،آنقدر مهم تلقی می شود که از انحراف شخصیت فرد بسوی خودخواهی و انزوا جاوگیری میکند.

در این مرحله باید ها و نباید ها، تمرینات اخلاقی و ارزشی مانند کمک به ضعفا ،کهنسالان،بیماران ، همچنین تمرینات ورزشی ، راهپیمائیهای طولانی ،که موجب رویارویی با یک زندگی جدی تر و سخت تر است ، توصیه می شود. 

در اینجا تفاوت یک معلم که کودکان را به یک گردش معمولی می برد با تشکیلاتی مانند پیشاهنگی،آشکار می شود.اولی آنها را فقط از یک محیط بسته خارج می کندو آنها را به راه رفتن وادار میکند تا محیط اطرافشان را از طریق حواس دریافت کنند.

اما این امر به هیچ وجه باعث علوّ شخصیت نمی شود چرا که کودک به طور غیرفعال در آن شرکت می جوید ، برعکس اگر بچه ها آگاهانه وبرای هدفی مشخص که آزادانه انتخاب کرده باشند،از مدرسه خارج شوند،نتیجه کاملا فرق خواهد کرد،همچون پیشاهنگی که گردهمائی آزادانه کودکان با اهداف اخلاقی است، و جذابیت آن ،با گردشهای طولانی ،شبهایی در هوای آزاد،مسئولیت هر فرد در قبال کار خود ،آتش ،اردو زدن و کمک کردن و ... با پیوستن آزادانه فرد به جامعه هم سن و سالش ، ضمن اینکه وجدان فرد راتقویت میکند، رضایت مندی خارق العاده ای نیزایجاد می کند ،چرا که دستاوردهای کودکی خویش را بکار می بندد و با حقایق آشنا می شود.

 تعلیم و تربیت در این دوره باید به عنوان راهنما عمل کند،چیزی که برای کودک مهم است، احساس امنیت و ارامش در بزرگسالان است.

1-3 مرحله 12 تا 18   سالگی :

در نظر گرفتن مدرسه به عنوان محل ارائه آموزش یک دیدگاه است ،و در نظر گرفتن آن به عنوان محل آماده سازی برای زندگی ،نقطه نظر دیگری است در مورد  دومی ،مدرسه باید تمام نیازهای زندگی را برآورده سازد. تعلیم و تربیتی که مبتنی بر اصلاح کودک باشد یا او را مجبور کند ماهیت واقعی خویش را انکار کند، چنین تعلیم وتربیتی کودک را به طرف ناهنجاریها سوق میدهد.برعکس دوره پیش آهنگی که کودکان را در خارج از محیط مدرسه ،با زندگی سازمان یافته آشنا می سازدهمواره در این راستا مورد توجه بوده است.

۲- کودکان باید معلم ما باشند؛ 

نباید به کودکان به­عنوان موجودات ضعیف و بی­دفاعی نگریست که نیازهایشان تنها حمایت­شدن و کمک گرفتن از دیگران است، بلکه آنها موجوداتی الهی­اند که از لحظه­ی تولد دارای زندگی پرجنب و جوشی از نظر روحی هستند و به­ وسیله­ی فطرت هوشمندی هدایت می­شوند که به آنها توانایی ساختن شخصیت انسانی را می­دهد. از آنجا که این کودکان، بزرگسالان آینده هستند ما باید آنها را به­عنوان شکل­دهنده­ی اصلی بشریت بپذیریم. بزرگ­ترین راز پیدایش ما در درون کودک نهفته است و آنچه انسان را به کمال می­ر­ساند در درون او متجلی است.

کودکان معلمان ما هستند. اما با درنظرگرفتن کودک به­عنوان موجودی بی­اراده و بدون رهنموهای درونی، بزرگسالان او را مجبور به تسلیم­شدن درمقابل خواسته­های خود میکنند.

 بنابراین، بزرگ­ترها تمایلات طبیعی و حساس کودک را سرکوب می­سازند و در درون او مخالفت­ها و مقاومت­های سرسختانه­ای را بیدار می­کنند که به انحطاط و بیماری­های روانی منجر می­شود.

۳- در آموزش ، اشیاء بهترین مربیان هستند ، 

ماریا معتقد بود اشیائی که حواس کودکان را تحریک می کند و به آنان امکان فعالیت جسمانی می دهد،بسیار میتوانند اثربخش باشند .او ابتدا مهره هایی برای به نخ کشیدن،تکه پارچه هائی برای دوختن دگمه، وصل کردن مهره ها و به بند کشیدن آنها ،و درمرحله بعد که احساس کرد کارش نتیجه مناسبی داده است ، حروف الفبا را با قطعات چوبی ساخت و با این روش خواندن و نوشتن را به بسیاری از کودکان آموخت.

۴ - یکی از نکات مهم در رشد حرکات ریتمیک است که باعث پرورش و رشد جسمانی کودک می شود

۵ - کودکان باید راه خود را مستقلاً پیدا کنند 

کودک باید در فرایند آموزشی خود عامل فعالی باشد یا باید به او عنوان یک عامل فعال در فرایند آموزشی خود نگاه کرد. کودک کسی نیست که فقط در معرض اتفاقات قرار گیرد، بلکه کسی است که باید بوسیله اراده اش اتفاقات را بوجود آورد. به همین خاطر ما باید دائما" ساختمان تجربه مداومی را پی ریزی کنیم، چون کودک در هر لحظه ممکن است حرکت متفاوتی را انجام دهد. پس روش آموزش به خود کودک بستگی دارد.

۶- مونته سوری نسبت به خیال پردازی و تخیل کودکان حسی بدبینانه و انتقاد آمیز داشت

 و با اینکه معتقد به رعایت تمایلات طبیعی در رشد کودک بود،خیال پردازی را رد میکرد و معتقد بود کودک عاشق این است که در عوالم سحرآمیز غیر واقعی سرگردان شود اما با این کار او ارتباط خود را با دنیای واقعی از دست میدهد و داستانهای خیالی مانند جن و پری و بابا نوئل تنها او را به ساده لوحی تشویق میکندچون برخوردی غیر فعالانه دارد و فقط دریافت کننده است ،قدرت تشخیص و داوری در او پرورش نمی یابد ،در حالی که به این دو نیاز دارد.اگر بخواهیم تخیل خلاق را در کودک پررورش دهیم ،باید قدرت مشاهده و تشخیص او را در دنیای واقعی پرورش دهیم .

۷- اعتقاد به اصل  یادگیری از طریق فعالیت یادگیرنده. 

اگر از کودک مدرسه مونته سوری بپرسند : خواندن را از که آموختی ؟ پاسخ خواهیم شنید:«از هیچ کس ،من فقط کتاب را می خوانم تا ببینم آیا میتوانم آن را بخوانم.»

۸- «آموزش برای صلح» با هدف برقراری صلح پایدار

۹-  بازسازی اجتماعی و صلح با هدف   آزادی و اتحاد جوامع بشری

 فعالیت ها

 صرف نظر از اعتقادات پایدار قبلی­اش در مورد اینکه کودکان باید معلم ما باشند و نظریاتش در مورد آزادی و اتحاد جوامع بشری، وی متوجه مشکلات پیشرفت اجتماعی شد، از این رو مبارزه­ای را با عنوان آموزش آغاز کرد.     

 مونته­سوری اعلام کرد که هدف از آموزش، برقراری صلح پایدار و کار سیاستمداران، دورنگهداشتن دنیا از جنگ است. 

جرقه­های اندیشه­ی او باعث ایجاد امیدواری میان کشورهای اروپایی شد. تشکلات و گروهای سیاسی به پشتیبانی از او برخاستند و از اندیشه­های آموزشی او و ایده­هایش در مورد اینکه کودکان باید راه خود را مستقلاً پیدا کنند، استفاده کردند. 

هنگامی­که ماریا مونته­سوری در صحبت­هایش به صلح و جنگ اشاره کرد، برداشت­های مختلف از مفهوم این لغات، باعث ایجاد مفهوم جدیدی از نقد و بررسی شد و مفاهیم کهنه و سنتی درباره­ی جنگ و صلح را از بین برد و همچنین این برداشت­ها جرقه­ای تازه در افکار مدرن امروزی ایجاد کرد.

ماریا مونته­سوری با دقتی زیاد و صادقانه که همیشه در تحقیقاتش برای یافتن حقیقت به کار می­برد، این مسئله­ی جدید را بررسی و آزمایش کرد.

او در سال 1932، در یک سخنرانی معروف که  در اداره بین­المللی آموزش در ژنو، که در آن زمان مرکز جنبش­­های صلح­آمیز اروپایی­ها بود، درباره­ی مسئله صلح سخنرانی کرد.

 در سال 1936 یک کنگره­ی صلح اروپایی به بررسی جنبه­های سیاسی این مسئله پرداخت. در آن کنگره که در شهر بروکسل برگزار شد، ماریا مونته­سوری در مورد مسئله صلح سخنانی ایراد کرد و همچنین چند تن از سخنگویان سیاسی و برجسته اروپایی نیز در آن کنگره سخنرانی کردند.

هنگام وقوع جنگ داخلی در اسپانیا، او به لندن رفت و در انگلستان نیز در مورد صلح سخنرانی کرد.

در سال 1937 دولت دانمارک از مونته­سوری درخواست کرد تا در تالار پارلمان کوپنهاگ برای یک کنگره­ی مهم با عنوان «آموزش برای صلح» سخنرانی کند. 

دکتر مونته ­سوری در سخنرانی­اش به مسائلِ اخلاقی بشر اشاره کرد. تحت حمایت و کمک مالی یک مؤسسه­ی علمی پیشرفته، 

مونته­سوری در مدرسه­ی بین­الملی فلسفه، در دسامبر1937، سه سخنرانی ایراد کرد و در ژوئیه­ی سال 1939، همراه با گسترش و شدت­ گرفتن جنگ، برای انجمن جهانی مذهب، که یک مؤسسه­ی مذهبی بین­المللی بود، سخنرانی کرد.

ماریا مونته­سوری در آن زمان تمامی تفکرات اجتماعی، سیاسی، علمی و مذهبی را از ذهنش دور کرده بود. دانشگاه­ها، مؤسسات و انجمن­های کشورهای مختلف، در تصمیم­گیری­های خود برای تحول و بازسازی جامعه­ی بشری همگام و متحد شده و دکتر مونته­سوری را به­عنوان کاندیدای جایزه­ی نوبل صلح در سال 1949 و 1950 درنظر گرفته بودند.

تلاش­های بی­وقفه و دلسوزانه­ی او طی سال­های فعالیتش در هندوستان، که از سال 1939 شروع شده بود، باعث ایجاد یک پایه­ی علمی درباره­ی بازسازی اجتماعی و صلح جهانی شد و همچنین موجب شد که مونته­سوری یک نظریه­ی منسجم و یکپارچه را برای خوانندگانش در کتابی با عنوان تفکرات جذاب ارائه کند.

اینک چکیده ای از  اهم فعالیتهای مونته سوری  را، برای یادآوری بیشتر بیان میکنیم :

۱ .  راه اندازی اولین مرکز بهداشتی – تربیتی در محله فقیر نشین رم

۲ .  تلاش­های خستگی­ناپذیر به منظور یافتن راهی جدید در عرصه­ی آموزش   

۳ .  افتتاح اولین خانه­ی کودک  در ششم ژانویه­ی سال 1907 در شهر رم

۴ .  انجام آزمایشات مکرر در مورد  حالات ذهنی و روانی  کودکان و ویژگی­های شخصیتی آنها و رابطه آن با روش سنتی و اضطراب­آور آموزشی در خانه و مدرسه

۵ .  کارکردن با کودکانی از جوامع و فرهنگ­های مختلف در سراسر دنیا

۶ . ارائه­ی یک نقد و بررسی دقیق از اشتباهات و آسیب­هایی که در گذشته­ی کودکان وجود داشته است.  هدف اصلی نوشته­های ماریا مونته­سوری  به ­وجودآوردن درک جدیدی از توانایی­ها و نیازهای کودکان، به­ویژه در نخستین سال­های رشدشان ، بدون دیدگاه منفی و منتقدانه، بوده است.

۷- نوشتن مقالات و کتاب های متعدد

۸- سخنرانی های پرشور در مورد موضوعاتی چون توجه به نیازهای کودک، اصلاح سیستم آموزشی ، آموزش برای صلح ،

۹- راه اندازی مدارس نوین با روش آموزشی  کودک مداری و عمل گرایی   

۰ ۱ - استفاده از آموزش و پرورش برای  گسترش صلح  و دوستی بین ملتها

 نکات ویژه و مورد توجه در شیوه آموزشی مونته­سوری: 

با آموزش کودکان در سال های حساسی از زندگی خود ، شیوه ی مونته سوری نه تنها کودکان را از کودکی طبیعی شان محروم نمی کند، بلکه پیشرفت های ذهنی و هوشی آنها را سرعت می بخشد. 

دوران حساس زمانی است که یادگیری کودک به سادگی انجام می گیرد و بیشترین واکنش را به محیط آموزشی دارد. تحقیقات نشان داده است که ذهن کودک توانایی جذب کامل بخش مختصری از مهارت ها را دارد. بنابراین بهتر است که آموزش ازطریق دستورالعمل های طبیعی دوران کودکی باشد.

ساختار خاص وسایل و کاربرد آنها در کلاس موجب خلاقیت کودکان می شود. با معرفی وسیله ای جدید، کودک هیجان زده می شود و بعد از معرفی و شناساندن آن توسط معلم، تمام تلاشش را می کند که روی آن تسلط کامل پیدا کند. 

استفاده ی مناسب از اشیا در محیط آموزشی کودک امری حیاتی است. ساختار در یادگیری کودک بسیار مؤثر است زیرا کودکان در ساختار، نظم و تکرار را می بینند و احساس امنیت می کنند. 

تمرکز به دقت و آرامش و گاهی اوقات نشستن نیاز دارد. 

برای کودک بسیار مهم است که با هدف ثابتی خود را مشغول انجام یک کار که خود نیز آن را انتخاب کرده است، بکند. 

وقتی که بچه ها کارشان را شروع می کنند به محل و مکانی مناسب نیاز دارند تا خود همه چیز را به طور عملی تجربه کنند.

 زیرا آنان ازطریق تجربه بیشتر از زمانی که به آنها می گویند که چه کار کنند، چگونه آن را انجام دهند و در کجا به کار بپردازند، رشد می کنند. اما همچنان توجه به برنامه های آموزش فردی برای تک تک دانش آموزان کلاس از ارکان اصلی این شیوه است.

زمان کافی برای فعالیت های گروهی و رشد اجتماعی وجود دارد. 

کلاس های مونته سوری باید کودک را تشویق به ایجاد رابطه ی هدفمند با دیگران در کلاس کند. به علت سن دانش آموزان، کمک های دوطرفه ی همکلاسی ها به یکدیگر و احترام به استقلال کودکان تشویق می شود، اما هرگز تحمیل نمی شود.

یک کلاس مناسب دربرگیرنده ی مکالمه، فعالیت های بیرونی، موسیقی و حرکت در کلاس است. 

وقت کافی برای بازی های تخیلی، موسیقی، هنر و خلاقیت وجود دارد. 

کودکان باید داستان سرایی کرده و آن داستان ها را بازی کنند تا در آنها اعتماد به نفس رشد کند. 

باید در کلاس ابزار هنرهای بصری برای پرورش برخی خلاقیت ها فراهم شود. 

دکتر مونته سوری به وجود یک برنامه موسیقی اصرار داشته، معتقد است که موسیقی بخشی خاص از خلاقیت کودک را رشد می دهد. 

امروزه بسیاری از کلاس های مونته سوری برای بالابردن کیفیت آموزشی از یک مربی موسیقی استفاده می کنند. 

در کلاس آزادی های زیادی برای کودک درنظر گرفته شده است. 

اصل بنیادی شیوه ی آموزشی مونته سوری، آزادی کودک است. 

آزادی عمل فردی موجب رشد شخصیت و کمال دانش آموز می شود. البته داشتن آزادی بیش از حد، برای مثال آزادی در استفاده از وسایلی که هنوز برایش مجهول هستند و به او معرفی نشده اند، فقط ذهن کودک را مشغول می کند. 

یک معلم خوب همیشه مراقب پیشرفت دانش آموزان است.

روی مهار تهای زندگی تأکید زیادی می شود. کودکان راجع به انجام برخی کارهای روزمره بسیار کنجکاو هستند. تمرین چنین فعالیت هایی توانایی های حسی، مهارت های حرکتی، همکاری، قدرت عمل و اعتماد به نفس و استقلال کودک را رشد می دهد.

هدف آینده سازی است. 

همه می دانیم که ویژگی های بنیادی مثل شخصیت، گیرایی و آرامش در سال های کودکی شکل می گیرند. برای رشد این ویژگی ها شیوه ی مونته سوری بسیار مؤثر است و کودکان در هر مقطعی می توانند از مزایای آموزشی آن بهره  مند شوند.

 آموزش مونته سوری کودکان را برای تحصیلات و زندگی آتی آماده می کند و با یک شیوه ی آموزشی سازمان یافته به موفقیت، رشد، استقلال، اعتماد به نفس و عشق نزدیک تر می نماید.

یک معلم خوب و دلسوز درمی یابد که دانش آموزان نیاز دارند به درستی راهنمایی شوند تا به نتیجه ی دلخواهشان برسند. 

تشویق کردن اما نه با جایزه، از برنامه های هر روز است، زیرا کودک به تأیید کارهایی که انجام می دهد نیاز دارد. 

آموزشگر باید دقیق باشد، زیرا تشویق و تحسین او نباید به کودک احساس فوق العاده بودن و استثنایی بودن را انتقال دهد. علاوه بر آن، معلم کاردان، همیشه کودکان را راهنمایی می کند تا مطمئن شود که هریک از کودکان کار خود را به درستی انجام خواهند داد.  (سایت دانشگاه الزهرا)

در تعلیم و تربیت  روش ماریا مونته سوری علاوه بر اینکه بر دیدگاه کودک مداری استوار است تاکید زیادی بر روی یادگیری از راه بکار بردن حس ها و بطور کلی یادگیری از طریق فعالیت های یادگیرنده و راهنمایی های معلم می نماید .

وسایل و دستورالعمل های او همگی بروی اعتقاد به اصل  یادگیری از طریق فعالیت یادگیرنده متمرکز است .(مقدمات برنامه ریزی پروند،ص 141 )

مونته سوری در شیوه آموزشی خود توجه و تاکید زیادی بر موسیقی ، هارمونی و حرکات ریتمیک در آموزش داشت.تا آنجا که او حتی از شیوه های آموزشی موسیقی نیز انتقاد کرد و آن  را نیز متحول نمود. 

 اهالی موسیقی  در بیان و تمجید روش کار و شیوه ی آموزشی او ، ضمن اینکه او را «کودید مونته سوری » مینامد 

 در مورد مونته سوری مینویسند: (  به نقل از سایت خانه هنرمندان  )

کودید مونته سوری : او یک پزشک بود که به هیچ وجه موسیقی نمی دانست. وی در سال 1907 "خانه کودکان" را برای کودکان 3 تا 7 ساله تاسیس نمود و سعی کرد مسائل آموزشی تربیتی کودکان معلول را مطرح کند و از همین طریق به موسیقی دست یافت.

بنابراین، آراء نظرات "مونته سوری" اصلا" موسیقیایی نبودند، بلکه تعلیم و تربیتی بودند. 

مونته سوری معتقد بود کودک باید در فرایند آموزشی خود عامل فعالی باشد یا باید به او به عنوان یک عامل فعال در فرایند آموزشی خود نگاه کرد. 

کودک کسی نیست که فقط در معرض اتفاقات قرار گیرد، بلکه کسی است که باید بوسیله اراده اش اتفاقات را بوجود آورد. به همین خاطر ما باید دائما" ساختمان تجربه مداومی را پی ریزی کنیم، چون کودک در هر لحظه ممکن است حرکت متفاوتی را انجام دهد. پس روش آموزش به خود کودک بستگی دارد. 

اولین نتیجه ای که می توان از این روش گرفت این است که فرآگیری کودک بسیار آزاد است و آنرا در هیچ سیستمی نمی توان محدود کرد و به عقیده او ،

 اشیاء بهترین مربیان هستند. 

او محیطی را بوجود آورد که در آن اشیاء همگی واقعی هستند، یعنی هیچ اسباب مصنوعی وجود ندارد. مونته سوری معتقد است کودک را نباید رها کرد بلکه مربی باید گام به گام با او حرکت کند. البته نه اینکه مثل کودکان رفتار کند، ولی حتی الامکان سعی نماید بیاموزد که چگونه با کودک رفتار کند.

 مونته سوری پس از همکاری با دوست موسیقیدانش "ماچرونی" (Maccriaronni) اساس دوره های آموزشی خود را بر مبنای درک مفاهیم موسیقی بنیانگذاری کرد.

 ابتدا صدا ها را دسته بندی نمود و با شیوه های مختلف کودکان را آزمود و تمریناتی را در جهت دقیق شنیدن صداها بعنوان برترین نمود آموزش موسیقی پایه ریزی کرد و معتقد بود بسیاری از فعالیتهای صدایی و غیر صدایی باید به آواز خواندن منجر شود. یعنی بچه ها صداهایی را که می شنوند باید بخوانند.

 نکته مهم دیگری که در روش مونته سوری حائز اهمیت است، حرکات ریتمیک است که باعث پرورش و رشد جسمانی کودک می شود. برای این منظور نیز "ماچرونی" با تغییر سرعت در قطعاتی که توسط پیانو می نواخت به کودکان می آموخت که چگونه به صداهای مختلفی که با سرعتهای متفاوت اجرا می شوند عکس العمل نشان دهند

چیستی و چرایی آموزش وپرورش پیش دبستانی

چــکیده :

آموزش پیش از دبستان به عنوان یک مقطع تحصیلی پایه که برنامه ای برای کودکان 3تا6 ساله را در بر می گیرد .

و برای آموزش در این دوره اصل هایی حاکم است که از جمله آن اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا ورعایت تفاوت های فردی و اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و همسویی با برنامه های ابتدایی را می توان نام برد .

این اصول در غالب اهداف مشخص (طبقه بندی بلوم ) به اهداف شناختی ،نگرشی /عاطفی ، مهارتی در محتواهای متنوع برای ارایه تهیه می شود .

برنامه های آموزشی این دوره به جای تأکید بر محتوا فعالیت محور و در هم تنیده است ومبنای عمل مرکز آموزشی ،کل برنامه های درس است نه یک رسانه ی محض مانند کتاب .

این دوره با توجه به شرایط حساس رشد 6سال اولیه رشد کودک نسبت به مراحل بعدی رشد و پرورش کامل استعداد ها و توجه به کودکان محروم و بچه هایی که والدین شاغل دارند و تجارب محرک برای رشد ذهنی ،زبانی ،جسمی ،اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم می آورد و کودک را در ساختن مبنایی قوی برای رشد بعدی و بارور کردن استعداد هایش کامل می کند با اهمیت است .

برای این دوره تست های گوناگون شناخت هوشی وجود دارد که در این مجموعه تست نگه دارذهنی پیا‍ ژه وتست گودیناف آورده شده است .

مقدمه

امروزه اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش در دوره ی پیش از دبستان بیش از گذشته مورد توجه بوده که افزایش روز افزون متقاضیان آموزش های این دوره ،نیاز های والدین شاغل و شرایط فعلی جامعه ضرورت تهیه ی برنامه های غنی و کیفی را در این دوره را نشان می دهد .

نتایج تحقیقات ،موءید سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش بهتر و برنامه های کیفی به علت کسب موفقیت  های بیشتر کودکان در سال های بعد از گذرانیدن دوره ی پیش از دبستان است (فرخنده ی مفیدی ،تابستان 1374)

آموزش و پرورش دوره ی پیش از دبستان به عنوان درون دادی حساس هم از نظر رشد کلی یک فرد و هم از نظر تأثیر در پذیرش و نگه داری کودکان در سطوح ابتدایی ، در سطح کلان مورد تأکید فراوان است

مهمترین نظریه ژان پیاژه سو‍ یسی توضیحی است که ازمراحل مختلف رشد ذهنی به دست می آید پیاژه باتاکید براین مراحل اهمیت زمان را کاملا ً نشان داده است به نظر اوزمان عامل اساسی رشدشناختی وسایرجنبه های روان شناسی کودک است .

پیاژه رشد شناختی کودک رااز 2جنبه موردبررسی قرار می دهد:

1- جنبه روانی واجتماعی ؛ تمام عواملی که کودک ازمحیط اطراف دریافت می کند وبه طور کلی عوامل خانوادگی ،آموزشگاهی ونظام پرورشی راشامل می شود.

2- جنبه روان شناختی ؛ منظورازجنبه روان شناختی آن جنبه ازرشد است که به طور خودبخودی صرفا ً درطی زمان رخ می دهد

واژگان کلیدی :

1- دوره پیش دبستانی:    دوره پیش دبستانی به دوره دو ساله ای اطلاق می شود که کودکان گروه سنی 4 تا 6 سال را تحت پوشش برنامه های تربیتی قرار می دهد.

2- رویکرد: در هر برنامه ی درسی مجموعه ای از بنیاد های نظری و دید گاه های علمی برای نحوه ی تهیه ،تولید ،توزیع و ارایه ی مفاهیم آن وجود دارد که در  اصطلاحبه آن  رویکرد  (Approsch)گفته می شود .

آموزش و پرورش پیش از دبستان چیست :

·        آموزش و پرورش در دوران اولیه کودکی برنامه ای است برای کودکان 3 تا 6 ساله که در دوره ی پیش از دبستان هستند.

·        این برنامه، برنامه ای است که محیط بازی محرکی را برای رشد هوشی، کلامی، اجتماعی، عاطفی و جسمی کودک فراهم می آورد.

·        برنامه ای است که مبنایی برای رشد خواندن، نوشتن و حساب کردن تشکیل می دهد.

·        برنامه ای است که تعامل به محیط، مشارکت فعال در فعالیتهای گروهی و توانایی حل مسائل خلاق را در کودکان تقویت می کند.

·        برنامه ای است که بر تدارک تجارب دست اول برای کودکان تاکید دارد.

·        برنامه ای است که بر طراحی از قبل و جدول بندی و نظم در برنامه ها تکیه دارد و نسبت به نیازهای کودکان انعطاف پذیر است.

·        برنامه ای است که به طور غیر مستقیم کنترل خود و در نتیجه ی انظباط درونی را در کودکان بهبودمی بخشد     .

اصول حاکم بر آموزش و پرورش  دوره پیش دبستانی:

در برنامه ها و فعالیت های دوره پیش دبستانی اصول زیر مورد توجه قرار می گیرد:

     1- رعایت تفاوت های فردی و توجه به شرایط فرهنگی و بومی کودکان

2   توجه به ویژگی های مراحل رشد و پرورش حواس گوناگون کودکان

3-  اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و پرهیز از روش های آموزش انتزاعی و حافظه مدار

4-   هماهنگی و همسویی با اهداف دوره ابتدایی

علاوه بر این اصول زیر نیز در این دوره باید رعایت گردد:

اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا

اهداف کلی در دوره پیش دبستان:

حیطه ی دانش:

مراد از دانش ، دانستنی های ضروری ، یعنی آن دسته از اطّلاعاتی است که در زندگی روزمره و آینده ی کودکان کاربرد داشته باشد و در چهارچوب آن ها مهارت های اساسی نگرشی وسعت می یابد.

الف: اهداف دوره پیش از دبستانی در حیطه ی دانش عبارت اند از:

-         آشنایی با نقش هر یک از حواس در شناخت محیط زندگی

-         آشنایی مقدّماتی با مفاهیم اساسی (ریاضی ، علوم)

-         گسترش گنجینه ی لغات

-         آشنایی مقدّماتی با توانایی های اندام مختلف بدن

-         آشنایی با نکات بهداشتی و ایمنی و تغذیه ی سالم و ناسالم

-         آشنایی مقدّماتی با عبادات ، آداب و رسوم مذهبی و دینی

-         آشنایی با پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی

-         آشنایی با رفتارهای نوع دوستانه(از طریق الگوها)

-         آشنایی با حقوق فردی و اجتماعی

-         آشنایی با تأثیر و اهمّیّت مشاغل در رفاه عمومی

-         آشنایی با محیط زندگی اجتماعی خود و دیگران

-         آشنایی با مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         آشنایی با الگوهای زندگی مردم و نشانه های اساسی کشور ایران

 حیطه ی نگرش:

-         علاقه مندی نسبت به کاربرد حواس در شناخت محیط زندگی

-         علاقه به جمع آوری و طبقه بندی اطّلاعات محیط پیرامون

-         نگرش مثبت نسبت به تلفّظ صحیح کلمات در سخن گفتن به زبان فارسی و رشد واژگان

-         نگرش مثبت نسبت به اعضای بدن

-         علاقه به رعایت بهداشت

-         علاقه به تغذیه ی مناسب

-         شکوفایی فطرت خداجویی

-         علاقه به عبادات و آداب و رسوم مذهبی و دینی

-         علاقه به پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی

-         علاقه به دانستن فضایل اخلاقی از جمله نوع دوستی و احترام به دیگران

-         تقویت اعتماد به نفس

-         علاقه به شناخت محیط زندگی اجتماعی خود

-         علاقه به بروز عواطف و احساسات خود در عین تسلّط بر نفس

-         نگرش مثبت نسبت به رعایت مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         مسئولیّت پذیری

نگرش ها ، عموماً مسایلی ارزشی هستند و بهتر است از طریق عمل خود نگرش ها را به کودکان بیاموزیم نه صرفاً با حرف.

مهارت (ذهنی و عملی):

مهارت هایی که می توانند کودکان در پایان دوره ی سنی به آن دست یابند عبارت اند از:

-         افزایش توانایی فراگیران به منظور استفاده از حواس ، برای شناخت محیط زندگی

-         افزایش توانایی فراگیران به منظور طبقه بندی پدیده ها ، برای شناخت بیشتر محیط زندگی

-         پرورش خلاقیّت

-         پرورش قدرت تمرکز

-         توسعه ی توانایی ادراک اشیاء در صورت های مختلف

-         توسعه توانایی استدلال

-         پرورش مهارت های زبان

-         درک مفاهیم مقدّماتی(علوم-ریاضی)

-         پرورش توانایی هماهنگی بین حرکات و اندام های مختلف بدن

-         رعایت نکات بهداشتی و ایمنی

-         پرورش ذوق هنری و حس زیبایی شناسی

-         تقویت توانایی ایجاد رابطه با دیگران

-         رعایت مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         رعایت حقوق فردی و اجتماعی

چرا آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان اهمیت دارد؟

آموزش و پرورش در دوره پیش دبستان برای رشد کلی و همه جانبه ی کودک اهمیت دارد بویژه در موارد زیر:

·        شش سال اولیه زندگی کودک سال هایی حساس هستند زیرا میزان رشد در این سالها نسبت به مراحل دیگر رشد، سرعت بسیار بیشتری دارد.

·        پرورش کامل استعدادهای کودک، بویژه در این سالها، نیاز به محیطی محرک و برانگیزنده دارد.

·        با افزایش مداوم تعداد مادران شاغل، گسیختن و وابستگی ها و نظام خانواده های سنتی، تنشهای روانی حاصل و نیز اشتغال والدین در خارج از محیط خانه، که حاصل الگوی زندگی کنونی است.

کودکان اغلب نمی توانند از منافع یک محیط محرک و برانگیزنده بهره مند شوند.

·        کودکان مناطق محروم بویژه از این نظر محرومیت های بیشتری را متحمل می شوند والدینی که بی سواد هستند، توانایی تعامل موثر و مفید با کودکان خود را ندارند و نمی توانند به رشد مطلوب و مناسب گفتار و مهارتهای شناختی کودک خود کمک کنند.

·        یک برنامه آموزش و پرورش مناسب در این دوره، تجار بی محرک برای رشد ذهنی، زبانی، جسمی، اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم می آورد. و کودک را در ساختن مبنایی قوی برای سهولت رشد بعدی و بارور کردن استعدادهای کاملش  کنند.

·        آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان به عمومیت و جامعیت و آموزش و پرورش ابتدایی نیز کمک می کند.

·        یک برنامه آمادگی برای مدرسه کودک فراهم می کند، یعنی او را با مفاهیم و مهارتهای گفتاری و جسمی که برای یادگیری خواندن و نوشتن و حساب کردن در کلاس های ابتدایی ضروری هستند، آشنا و از این نظر آماده می کند. همچنین به رشد قابلیت ها و شایستگی های دیگر کودک کمک می کند، مانند سازش با کودکان دیگر، پیروی از برنامه های عادی روزانه، یادگیری، ساکت نشستن و تمرکز کردن بر فعالیتها در یک دوره زمانی خاص، طولانی تر شدن مدت توجه و مواردی از این قبیل همه ی مهارتها و شایستگی ها به سازگاری کودک سالهای اولیه ی مدرسه کمک می کند. این آمادگی ها تا حدودی به کاهش تعداد مردودی، افت تحصیلی و شکست در سطوح مدرسه کمک می کند.

 وقتی کودکان خردسال به مراکز آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان راه می یابند، خواهران بزرگتر آنها نیز آزادی بیشتری دارند و بدون نگرانی برای سرپرستی و مراقبت از آنها می توانند در مدارس عادی حضور پیدا کنند. بنابراین، آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان به طور غیر مستقیم تاثیر مثبتی بر ورود به مدارس دختران خواهد داشت.

.تأثیر آموزش و پرورش پیش از دبستان بر رشد شناختی وهوشی کودکان

طبق تحقیقات انجام یافته در دانشگاه های معتبر دنیا از جمله در نیو یورک تأثیر محیط های غنی تربیت بر رشد در سال ها ی اولیه حیات کودک انکار ناپذیر است ؛این آموزش ها باعث رشد کرتکس مغز می شود وشیار های آنرا عمیق تر می کند وباعث افزایش وزن آن میشود همچین قطر رگ هایی که خون را به کرتکس مغز می فرستند می نماید و حجم سلول های ترشح شده  آنزیم حافظه ساز را افزایش می دهد در نتیجه مغز تقویت شده ویاد گیری آسان تر انجام می شود .

بر اساس تحقیقات عموم محققان دوران کودکی برای رشد هوش بسیار ضروری است وچنان چه آموزش ها ومحرک های لازم ومناسب در این دوره ارائه نگردد در دوره های بعدی محرکات وآموزش ها تأثیرات کمتری در تغییر پذیری فرد داشته وبا تلاش هایی که به منظور جبران به عمل آید فقط 50٪ فرصت از دست رفته قابل جبران خواهد بود .(از نشریه ی استا ندارد سازی مهد کودک های ایران )

برنامه های آموزشی دوره پیش از دبستان:

·        برنامه ی پیش دبستان اساساً به جای تأکید بر محتوا (فعّالیّت محوری) است یعنی بازی ، قصه ، شعر ، کاردستی ، نقّاشی ، مشاهده ، بحث و گفت و گو ، گردش علمی ، اجرای آزمایش و نمایش خلاق فعّالیّت های آموزشی را تشکیل می دهد.

·        برنامه ی پیش دبستان در هم تنیده است یعنی به جای آموزش مستقیم و موضوع محور رشته های علمی مانند ریاضی ، علوم ، زبان آموزی و ... آن هم جدا از یکدیگر ، اساس کار بر فعّالیّت فراگیران متمرکز بوده و آن ها از این طریق  اطلاعات مورد نیاز رشته های مختلف را کسب می نمایند.

·        تأکید برنامه های پیش دبستان در استفاده از بسته های آموزشی است. به عبارت دیگر ، منابع متعددی از قبیل ، کتاب راهنمای مربی ، وسایل مورد نیاز ، برگه های کار عملی کودک و .... در اختیار مرکز قرار می گیرد.

·        بر برنامه ی درسی تأکید می شود. یعنی مبنای عمل مرکز آموزشی ، کل برنامه ی درسی است نه یک رسانه محض مثل کتاب.

·        در برنامه ی پیش دبستان ، می بایست به فرهنگ بومی ، محلی توجه شود.  

تاثیر آموزش های پیش ازدبستان بر رشد وسازگاری اجتماعی کودکان

کودکان در این سنین علاقه بیشتری به ارتباط بابزرگتر هانشان میدهند. شرایط اجتماعی امروزی از نظر نوع سکونت ،تعدادافرادخانوار ومحدوده های شغلی واجتماعی والدین دراین زمینه موثر است . آموزش های این دوره میتواند آمادگی رشدرادر دوره ابتدایی تسهیل کند.کودکانی که ازآموزش قبل ازدبستان برخوردار بوده اندازنظرمهارت های کلامی ودستیابی به تجارب دست اول به هنگام بازی وفعالیت ازسایرکودکان رفتارجامعه پسنده تری ازخودنشان میدهند.به طورکلی میتوان گفت آموزش قبل ازدبستان برسازگاری عاطفی واجتماعی کودکان بطور چشمگیری موثر می باشد.(فصل نامه ت ، ت شماره 52-4)

در مشاهده ی تعامل بین مربی  ودانش آموزبه این موارد می تواند مورد توجه قرار گیرد   :

- مربی با کلام تمایل خود را برای کمک به دانش آموز نمایان می کرد .

-مشکل وپرسش دانش آموزان را در باره ی تکلیف در اکثر موارد پاسخ میداد

- تکالیف دانش آموزان را به صورت فردی باز بینی می کردند   .

- از وسایل کمک آموزشی به نسبت این سن کمتر استفاده می کردند .

- یشتر از تشویق های کلامی استفاده می شد .

- محتوارا بیشتر تکرار می کردند.

-  با رفتار غیر کلامی دانش آموزان را در ادامه بحث هدایت می کردند .

- محور های برنامه های روزانه آنها به طور کامل تدارک دیده نشده بود که لاجرم بعضی موارد آموزشی ومهارتی وشناختی و.....در این سن مورد غفلت واقع می شد.

- مربیان چندان از بنیه ی علمی برخوردار نبودند وکتاب های در خصوص ارتقای ای بنیه مشاهده نشد .

در یک جمعبندی می توان گفت اهمیت این مقطع هنوز در مراکز شهرستانی با دیدگاه سنتی که ،پیش دبستانی مقدمه ای برای دبستان است حاکم است وهیچ نظارتی هم در این خصوص صورت نمی گیرد.   

انجام تست نگهداری ذهنی پیاژه در مهد کودک دریا و الزهرای

آموزش و پرورش پارس آباد

.

نگهداری ذهنی ، بخش به بخش ، همراه با نا همطرازیها یعنی با فواصل زمانی از یکدیگر شکل می گیرد پیاژه این ها را افقی می نامد که :

مراحل نگهداری :

مرحله اول ) عدم نگهداری ذهنی  ؛ دراین مرحله جواب های کودک براساس ادراک فوری اواست ، کودک در هرزمان توجه خودرا تنها بریک بعد متمرکز میکند امادر طول زمان ازبعدی به بعد دیگر میگذرد وهمین امر تناقضاتی به وجود می آورد که به دلیل ناتوانی درهماهنگ ساختن روابط به حل آنها نایل نمی آید.

لوازم تست : دوگلوله خمیر به رنگ های مختلف

روش اجرا :

درابتدا از(هانیه مراد زاده – مقطع پیش دبستانی – کلاس خانم فیروزی ) خواسته شد که 2 گلوله رابه یک اندازه درآورد .

سپس از او خواسته شد یکی از این خمیرها را به شکل دیگری در آورد ،از او

سوال شد که اندازه کدام یک بیشتر است ؟ جواب (گلوله ای که پهن تر است

را بزرگتر دیده و آن را نشان می دهد )

  بعد از درست کردن شکل های گوناگون از خمیر ، نگهداری از بعدهای طولی

 عرضی وارتفاع چندین بار آزمایش گردید – این آزمایش در همان مهدکودک در مورد آریا شهباز زاده اجرا شد که همان نتایج عاید شد)

هانیه در این مقطع سنی به مرحله نگهداری ذهنی دست نیافته ، او تصور می

کند که دگرگونی شکلی یا وضعیت فضایی یک شی به تغییر خصیصه های

فیزیکی آن می انجامد .

این تست با مراحل بالا در خصوص نگهداشت ذهنی در مهد کودک دریا نیز با 1-  سحر قولی 2-  محسن قربان زاده اجرا گردید ونتایج مشابه عاید گردید .                

مرحله دوم ) رفتار بینابین ؛ کودک بیش ازمرحله قبل بادرنظرگرفتن دوبعد ،به صورت متناوب یاهمزمان متمایل است نگه داری ذهنی رادر پاره ای ازموارد  می پذیرد ودربرخی دیگر نمی پذیرد دروضعیت های ساده به نگهداری ذهنی نایل میشود اما درجنبه های ادراکی مساله اغراق آمیز یاابراز تردید به پاسخ های وی شود به عدم نگهداری ذهنی باز می گردد .

مرحله سوم )نگهداری ذهنی ؛ کودک این مرحله رادربرابر هرآزمون بلافاصله نشان می دهد که واجد نگه داری ذهنی است وی چنین می پندارد که دگرگونی ها فقط جنبه ظاهری دارند وتعیین خواص فیزیکی معینی نمی انجامد ودرآخرین تحلیل به کمک یکی ازاین پاسخ ها خود راتوجیه می کند .

)اصل این همانی )این باز همان است) قبلا نیز همان بود ،چیزی بر آن افزوده نشده است )جبران :تغییری دریک بعد باتغییرمناسب باآن بعددیگرجبران شده است مثلا  شکل 1 طویل تر است ولی درعوض باریکتر است

شکل1) 

شکل 2)

بازگشت پذیری:این همان است می تواند به وضع اولی برگردانده شود.

برنامه ها در مهد کودک:

با توجه به برنامه ی این مرکز در پارهای از موارد اشکال هایی بر آن وارد است که برای برسی ومقایسه ی آن چند نکته از وینتا کول ترجمه ی مفیدی در خصوص برنامه در این مقطع  که باید تعدل در موارد ذیل را داشته باشد  بیان می شود :

هر برنامه روزانه باید به طریقی طراحی شود که تعدل را در موارد زیر را منعکس کند

·        فعالیت های فردی وگروهی

·        "  "  محیط آزاد وبسته

·        "   " فعال وآرام

·        "  "  فعالیت های آزاد وسازمان یافته یا هدایت شده

·        فعالیت های شکوفا کننده وهمه جانبه ی رشد

برنامه این مراکز حالت کلیشه ای داشته ووموار د فوق در آن رعایت نشده است ،تکالیف جانبی از جمله آموزش زبان انگلیسی با توجه به دو زبانه بودن منطقه برآنان تحمیل شده که برنامه های اصلی آنان را تحت شعاع قرارمی دهد 

برنامه پیشنهادی روزانه 4 ساعتی در دوره ی پیش دبستانی 

ساعت	صبح	فعالیت ها
8:45-8:30:	صبح	خوشامد گویی وبازرسی وضعیت نظافت کودکان
9  -   8:45	"	دعا ونیایش
9:15-    9	"	بحث وگفتگوی آزاد
9:15   -9:35	"	فعالیت های شناختی یا گفتاری
10:50-10:5	"	بازی در فضای باز
11:20-10:50	"	شست ووی دست ها وتنفس واستراحت
11:50-11:20	"	بازی آزاد در محیط بسته ودر گروه های کوچک همراه با فعالیت های خلاق
12:22-11:50	"	قصه گویی وسرود خوانی وقافیه سازی نمایش های خلاق یا حرکات موزون

 یک برنامه ی پیشنهادی برای یک مهد کودک فرضی

هدف :پرورش حس مسئولیت پذیری در کودکان مرز سنی 6سال

محتوا:در باره ی این هدف با توجه به به ایجاد این مهارت ویا نگرش مثبت به این امر می توان تکالیفی را در محیط های گوناکون در نظر گرفت مانند

فعالیت های داخل کلاسی وخارج کلاسی  (علوم ،محیط زیست و...)

-کارهایی ازقبیل تهیه چند وسیله برای کار علوم در کلاس

 -یا نگهداری بعضی از وسایل کلاس وکمک دانش آموزان به معلم  در کاهای کلاسی  و...تجربه های ملموس ودر حد اندازه بچه ها ای امر را تقویت کرد

- در خانه نیز با کمک در کارهای خانه از قبیل آوردن آب برسفره ویا خریدن وسایل از خواربا فروشی محل این امر را تقویت کرد

-تهیه ی قصه ها وداستان های ناتمام در مورد مسئولیت پذیری وعدم مسئولیت پذیری و درک عواقب این امور توسط دانش آموز

-کشیدن نقاشی هایی در ارتباط با انجام کارهای خود در خانه توسط بچه ها

-ترتیب دادن یک فعالیت خارج کلاسی برای جمع آوری وتمیز کردن حیاط مهد کودک

استفاده از اشعار وموسیقی های در ارتباط با موضوع و.....

تهیه ی شرح وظایف روزانه آنها ونقد وبررسی کارهای خود در این خصوص در فعالیت های گفت گو های آزاد .

راهبرد های یاد دهی ویادگیری :

-اسفاده از بازی هایی در حیاط مهد با در داخل کلاس

-استفاده از قصه هایی که نتیجه ان احساس تکلیف نمودن کودک برای کارهای خود ویا دیگران و جامعه باشد .

-استفاده از یک نمایش خلاق در خصوص کارهای کودک که در خانه به مادر شان کمک کرده اند .

-باکارهای عملی و روش های فعال می توان این  آیتم را در کودکان تقویت کرد .

در این مهد کودک ها برنامه ی منسجم که این آیتم ها را با برنامه دنبا ل نمایند مشاهده نشد ولی درکتاب های تدریس شده و قالب فعالیت های کلی وبازی های آنها این آیتم ها دیده می شد

آزمون آدمک ( گودیناف)تست هوش ( سن اجرا: از 3 تا 13 سال) 

آزمون ترسیم آدمک یکی از آسانترین ، عملی ترین وجهانی ترین آزمونهای تصویری است . این آزمون به وسیله عده زیادی کد گذاری شده است که مهمترین آنها کار خانم آمریکائی فلورانس گودیناف Florence Goodenough است که در سال 1920 در ایالت نیوجرسی آمریکا روی چهار هزار کودک آنرا آزمایش نمود . در فرانسه نیز دکتر فای Fay در این زمینه کار کرده است .

هدف:

مهمترین هدف آزمون ، تعیین درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودک است . همچنین این آزمون را زمانی  به کار می بریم که آزمونهای هوشی دیگر مقدور نیست و می خواهیم هر چه سریعتر درباره درجه هوشی کودک به نتیجه برسیم . علاوه بر این ، اطفالی که زبان نمی دانند و قادر به سخن گفتن نیستند بهترین ابزار سنجش این آزمون می باشند

دستور اجرا:

اجرای آزمون ساده است . به کودک گفته می شود : " یک آدم ترسیم کن  و هر چه می توانی آنرا زیبا و خوب بکِش " ، اضافه می نمائیم زمان این کار هر چقدر طول بکشد اشکالی ندارد.

نکاتی که در عمل و ارزیابی باید رعایت کرد :

1.  برای ترسیم بهتراست یک مداد سیاه  یا یک خودکار راحت و روان دراختیار کودک بگذاریم . با مداد رنگی به دشواری می توان رسم کرد و اجزاء را تشخیص داد .

2.    اگر نقاشی با مداد رنگی کشیده شود ، شرایط دیگری برای ارزیابی لازم است که باید رعایت شود .

3.    کاغذ برای رسم نقاشی کودک باید حداقل 30 × 21  باشد .

4.    اجازه بدهید کودک چند تصویر بکشد ، سپس  بهترین و کاملترین را برای نمره گذاری انتخاب کنید .

5.  اگر نتایج چند بار کشیدن آدمک با یکدیگر فرق داشت نشان ناراحتی های دیگری در کودک است که باید به متخصص مسائل روانی یا روان درمانی مراجعه کرد .

روش نمره گذاری

الف: برای هر یک ازاجزا آدمک در صورتی که توسط کودک ترسیم شده باشد یک نمره منظور فرمائید. به شرح ذیل :

1. سر وجود داشته باشد .

2. پا کشیده شده باشد .

3. دست کشیده شده باشد . ( یک یا هر دو دست)

4. بدن کشیده  شده باشد .

5. طول بدن طویل تر ازعرض آن باشد .

6. شانه ها کشیده شده باشد .

7. بازوها و پاها به تنه چسبیده شده باشند .

8. پاها به تنه و دستها به تنه در نقاط واقعی خود چسبیده شده باشند .

9. گردن کشیده شده باشد .

10. دنباله گردن به سر و تنه مربوط باشد .

11. چشمها کشیده شده باشد .

12. بینی کشیده شده باشد .

13. دهان کشیده شده باشد .

14. دو لب دیده شود .

15. سوراخها یا حفره های بینی کشیده شده باشد .

16. موها کشیده شده باشد . ( جزئی ترین مقدار مو)

17. موها کامل کشیده شده باشد .

18. علامتی از لباس کشیده شده باشد .

19. دو قطعه لباس کشیده شده باشد .

20. تمام بدن پوشیده از لباس باشد .

21. چهار قطعه لباس مشخص باشد . ( کراوات ، کلاه ، جوراب ، کفش ، پیراهن ، کت و شلوار )

22. لباس رسمی یا یونیفورم باشد . ( یونیفورم مدرسه هم نمره می گیرد )

23. انگشتان کشیده شده باشد . ( هر اثری از انگشت کافی است )

24. تعداد انگشتان درست باشد .

25. شکل و قواره انگشتان درست باشد .

26. شست متمایز باشد .

27. دست متمایز ازانگشتان باز باشد. ( کف دست کشیده شده باشد.)

28. بازوها کشیده شده باشد .

29. زانو کشیده شده باشد .

30. تناسب سر نسبت به بدن مراعات شده باشد .

31. تناسب بازوها و دستها نسبت به بدن حفظ شده باشد .

32. پاهای متناسب ، کشیده شده باشد .

33. کف پا متناسب باشد .

34. پاها متمایل به بالا نباشند .

35. دستها و پاها دو بعدی کشیده شده باشند .

36. پاشنه کفش یا پاشنه پا کشیده شده باشد .

37. هماهنگی خطوط کلی حفظ شده باشد . ( دست نلرزیده باشد)

38. هماهنگی خطوط کلی و جزئی حفظ شده باشد . ( نقاشی دقیق باشد)

39. هماهنگی خطوط سر ( موها و دور سر به دقت کشیده شده باشد)

40. هماهنگی خطوط تنه حفظ شده باشد .

41. هماهنگی خطوط دستها و پاها حفظ شده باشد .

42. هماهنگی خطوط چهره حفظ شده باشد .

43. گوشها کشیده شده باشد .

44. تناسب گوشها حفظ شده باشد .

45. مردمک چشم کشیده شده باشد .

46. تناسب چشم حفظ شده باشد .

47. در تصاویر نیمرخ و تمام رخ ، چشم دارای حالت باشد.

48. چانه و پیشانی هر دو کشیده شده باشد .

49. برآمدگی شانه در تصویر نیمرخ معلوم باشد .

50. نیمرخ ناقص باشد . ( یعنی تنه و نیمرخ ناقص)

51. نیمرخ باشد .

روش محاسبه:

1.    نمرات داده شده را باهم جمع کنید . ( مجموع از 51 بیشتر تجاوز نمی کند)

2.    با استفاده از جدول مخصوص ( جدول شماره 1) نمره خام ، تبدیل به سن عقلی می شود . از رابطه زیر بهره هوشی کودک به دست می آید.

3.    اگر نمره خام آزمونی بر فرض مثال 40 باشد در جدول تبدیل نمرات ، ( جدول شماره 1 ) نمره خام را پیدا کرده و سن عقلی کودک را که 13 می باشد، استخراج می کنیم. ( این نمره سن عقلی کودک است) سپس 13 ( که سن عقلی کودک است) را در عدد 12 ( ماه) ضرب می کنیم. ( هر سال 12 ماه دارد)

سپس سن تقویمی آزمونی را محاسبه می کنیم . اگر آزمودنی به عنوان مثال 10 سال و 3 ماه داشته باشد 10 را ضربدر 12( هر سال 12 ماه دارد) بعلاوه 3 ( ماه) می کنیم نمره بدست آمده سن تقویمی کودک می باشد. حاصلضرب صورت و مخرج را در هم تقسیم کرده وضربدر 100 کرده و بهره هوشی آزمودنی بدست می آید . بدین صورت :

    IQ  = 13 * 12  * 100 = 126

  3+12*10        

4.  سپس نمره به دست آمده را در طبقه بندی هوشی ( جدول شماره 2) پیدا کنید ،  بهره هوشی کودک مشخص می گردد. 

" جدول تبدیل نمرات خام به سن عقلی "

جدول شماره 1

نمره خام	سن عقلی	نمره خام	سن عقلی	نمره خام	سن عقلی	نمره خام	سن عقلی
1	3-3	11	9-5	21	3-8	31	9-10
2	6-3	12	0-6	22	6-8	32	0-11
3	9-2	13	3-6	23	9-8	33	3-11
4	0-4	14	6-6	24	0-9	34	6-11
5	3-4	15	9-6	25	3-9	35	9-11
6	6-4	16	0-7	26	6-9	36	0-12
7	9-4	17	3-7	27	9-9	37	3-12
8	0-5	18	6-7	28	0-10	38	6-12
9	3-5	19	9-7	29	3-10	39	9-12
10	6-5	20	0-8	30	6-10	40	-13
						51	بالاتر از 13 سال

" جدول شماره 2 "

طبقه بندی از لحاظ هوش	معادل هوش
نابغه	189-170
تیز هوش	169-150
پر هوش	149-130
باهوش	129-110
متوسط	109-90
مرزی	89-80
مرزی ضعیف	79-70
کودن	69-50
کالیو	49-25
	25-0

جمعبندی و نتیجه گیری  :

هدف آموزش و پرورش در دوره ی پیش دبستان رشد همه جانبه ی کودکان است. لذا برنامه های دوره پیش از دبستان ، باید فعّالیّت ها و تجربه هایی باشد که به رشد کودک کمک نماید. اهداف دوره ی پیش دبستان در سه مرحله ی حیطه ی دانش ، مهارت و نگرش عنوان می شود.

اهداف کلی دوره پیش دبستانی

1-     ۱- پرورش قابلیت های جسمانی و ذهنی، هماهنگ سازی و رشد مهارت های حرکتی کودکان.

2-    ۲-  کمک به رشد عاطفی کودکان، افزایش حس اعتماد به نفس، درک شرایط محیطی و تقویت درک زیباییها.

3-     ۳- فراهم ساختن زمینه علاقه و احساس شادی از مشارکت در فعالیت های گروهی.

4-     ۴- تقویت علاقه به ارزش های دینی، اخلاقی و هویت ملی.

5- ایجاد رفتارهای مطلوب فردی واجتماعی در کودکان متناسب با سن آنان.

6اصل مهم در تربیت این دوره عبارتند از :

1-اصل کودک محوری

اصل محوریت رویکرد کل نگر

 ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها

 ،اصل محوریت بازی

،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا

اصل تلقی زبان آموزی به عنوان تدارک فرصت های یادگیری

پاره ای از فرضیه هایی که باید در برنامه های آموزش و پرورش کودکان پیش از دبستان باید پذیرفت از این قرار است :

·        رشد نتیجه ی عمل یادگیری و رسش است .

·        کودکان از نظر توانایی ها و علایق و نیاز هایشان متفاوتند .

·  در گروههای متجانس سنی کودکان نیز  ممکن است  تفاوت های فردی وجود داشته باشد .

·  یادگیری کودکان خرد سال به هنگام مشغول شدن در روند تعاملی افزایش پیدا می کند .

·  دوره ی اولیه ی کودک دوره ای حساس برای رشد شایستگی های ارتباطی کودکان است یعنی شایستگی در ابراز خود و شناخت و درک دیگران .

·  کودکان نه تنها از طریق یادگیری شفاهی بلکه از طریق پژوهش فعال و دست ورزی در محیط خود رشد می کنند بنابرین «بازی و فعالیت »بهترین راه یادگیری محسوب می شود

پیشنهادات :

اهم مواردی که در این دوره باید مد نظر مدیران آموزش و پرورش قرار گیرد از این قرار است :

1-غنی کردن محتوای برنامه ها ی دوره ی پیش از دبستان و تنوع محتوا از نظرسطح دشواری و در نظر گرفتن شرایط منطقه جغرافیایی و فرهنگی کشور

2-جذب و بکارگیری نیروهای متخصص و موظفی از آموزش و پرورش و ایجاد دوره های تخصصی ضمن خدمت برای ای نیروها

3-کم کردن تراکم کلاس ها و نضارت این آنوزش ها توسط مشاو و روان شناس و...

4-تهیه تمهیدات لازم رفاهی و محیطی و و اعطاف بودن برنامه های این گروه

مـــــــــــــــــــــــــــنابع

1 . نشریه ی استا ندارد سازی مهد کودک های ایران

2-.(فصل نامه تعلیم و تربیت  ، شماره 52-4  وزارت آموزش وپرورش

3 سیف ،  علی اکبر .روان شناسی پرورشی، انتشارات آگاه ،تهران 1374

4- گنجی،  دکتر حمزه، روان شناسی عمومی ،انتشارات پیام نور

5-برنامه آموزش وپرورش در دوره پیشاز  دبستان وینتا کول ترجمه ی مفیدی

6- محتوای من یار مهربانم .-  تهیه و تنظیم آموزش عمومی استان اردبیل

7- زندی ،بهمن .زبان آموزی انتشارات سمت ، چاپ چهارم تهران 1385

آموزش

چــکیده :

آموزش پیش از دبستان به عنوان یک مقطع تحصیلی پایه که برنامه ای برای کودکان 3تا6 ساله را در بر می گیرد .

و برای آموزش در این دوره اصل هایی حاکم است که از جمله آن اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا ورعایت تفاوت های فردی و اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و همسویی با برنامه های ابتدایی را می توان نام برد .

این اصول در غالب اهداف مشخص (طبقه بندی بلوم ) به اهداف شناختی ،نگرشی /عاطفی ، مهارتی در محتواهای متنوع برای ارایه تهیه می شود .

برنامه های آموزشی این دوره به جای تأکید بر محتوا فعالیت محور و در هم تنیده است ومبنای عمل مرکز آموزشی ،کل برنامه های درس است نه یک رسانه ی محض مانند کتاب .

این دوره با توجه به شرایط حساس رشد 6سال اولیه رشد کودک نسبت به مراحل بعدی رشد و پرورش کامل استعداد ها و توجه به کودکان محروم و بچه هایی که والدین شاغل دارند و تجارب محرک برای رشد ذهنی ،زبانی ،جسمی ،اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم می آورد و کودک را در ساختن مبنایی قوی برای رشد بعدی و بارور کردن استعداد هایش کامل می کند با اهمیت است .

برای این دوره تست های گوناگون شناخت هوشی وجود دارد که در این مجموعه تست نگه دارذهنی پیا‍ ژه وتست گودیناف آورده شده است .

مقدمه

امروزه اهمیت و ضرورت آموزش و پرورش در دوره ی پیش از دبستان بیش از گذشته مورد توجه بوده که افزایش روز افزون متقاضیان آموزش های این دوره ،نیاز های والدین شاغل و شرایط فعلی جامعه ضرورت تهیه ی برنامه های غنی و کیفی را در این دوره را نشان می دهد .

نتایج تحقیقات ،موءید سرمایه گذاری بیشتر برای آموزش بهتر و برنامه های کیفی به علت کسب موفقیت  های بیشتر کودکان در سال های بعد از گذرانیدن دوره ی پیش از دبستان است (فرخنده ی مفیدی ،تابستان 1374)

آموزش و پرورش دوره ی پیش از دبستان به عنوان درون دادی حساس هم از نظر رشد کلی یک فرد و هم از نظر تأثیر در پذیرش و نگه داری کودکان در سطوح ابتدایی ، در سطح کلان مورد تأکید فراوان است

مهمترین نظریه ژان پیاژه سو‍ یسی توضیحی است که ازمراحل مختلف رشد ذهنی به دست می آید پیاژه باتاکید براین مراحل اهمیت زمان را کاملا ً نشان داده است به نظر اوزمان عامل اساسی رشدشناختی وسایرجنبه های روان شناسی کودک است .

پیاژه رشد شناختی کودک رااز 2جنبه موردبررسی قرار می دهد:

1- جنبه روانی واجتماعی ؛ تمام عواملی که کودک ازمحیط اطراف دریافت می کند وبه طور کلی عوامل خانوادگی ،آموزشگاهی ونظام پرورشی راشامل می شود.

2- جنبه روان شناختی ؛ منظورازجنبه روان شناختی آن جنبه ازرشد است که به طور خودبخودی صرفا ً درطی زمان رخ می دهد

واژگان کلیدی :

1- دوره پیش دبستانی:    دوره پیش دبستانی به دوره دو ساله ای اطلاق می شود که کودکان گروه سنی 4 تا 6 سال را تحت پوشش برنامه های تربیتی قرار می دهد.

2- رویکرد: در هر برنامه ی درسی مجموعه ای از بنیاد های نظری و دید گاه های علمی برای نحوه ی تهیه ،تولید ،توزیع و ارایه ی مفاهیم آن وجود دارد که در  اصطلاحبه آن  رویکرد  (Approsch)گفته می شود .

آموزش و پرورش پیش از دبستان چیست :

·        آموزش و پرورش در دوران اولیه کودکی برنامه ای است برای کودکان 3 تا 6 ساله که در دوره ی پیش از دبستان هستند.

·        این برنامه، برنامه ای است که محیط بازی محرکی را برای رشد هوشی، کلامی، اجتماعی، عاطفی و جسمی کودک فراهم می آورد.

·        برنامه ای است که مبنایی برای رشد خواندن، نوشتن و حساب کردن تشکیل می دهد.

·        برنامه ای است که تعامل به محیط، مشارکت فعال در فعالیتهای گروهی و توانایی حل مسائل خلاق را در کودکان تقویت می کند.

·        برنامه ای است که بر تدارک تجارب دست اول برای کودکان تاکید دارد.

·        برنامه ای است که بر طراحی از قبل و جدول بندی و نظم در برنامه ها تکیه دارد و نسبت به نیازهای کودکان انعطاف پذیر است.

·        برنامه ای است که به طور غیر مستقیم کنترل خود و در نتیجه ی انظباط درونی را در کودکان بهبودمی بخشد     .

اصول حاکم بر آموزش و پرورش  دوره پیش دبستانی:

در برنامه ها و فعالیت های دوره پیش دبستانی اصول زیر مورد توجه قرار می گیرد:

     1- رعایت تفاوت های فردی و توجه به شرایط فرهنگی و بومی کودکان

2   توجه به ویژگی های مراحل رشد و پرورش حواس گوناگون کودکان

3-  اولویت دادن به بازی و فعالیت های نشاط آور و پرهیز از روش های آموزش انتزاعی و حافظه مدار

4-   هماهنگی و همسویی با اهداف دوره ابتدایی

علاوه بر این اصول زیر نیز در این دوره باید رعایت گردد:

اصل کودک محوری ،اصل محوریت رویکرد کل نگر ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها ،اصل محوریت بازی ،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا

اهداف کلی در دوره پیش دبستان:

حیطه ی دانش:

مراد از دانش ، دانستنی های ضروری ، یعنی آن دسته از اطّلاعاتی است که در زندگی روزمره و آینده ی کودکان کاربرد داشته باشد و در چهارچوب آن ها مهارت های اساسی نگرشی وسعت می یابد.

الف: اهداف دوره پیش از دبستانی در حیطه ی دانش عبارت اند از:

-         آشنایی با نقش هر یک از حواس در شناخت محیط زندگی

-         آشنایی مقدّماتی با مفاهیم اساسی (ریاضی ، علوم)

-         گسترش گنجینه ی لغات

-         آشنایی مقدّماتی با توانایی های اندام مختلف بدن

-         آشنایی با نکات بهداشتی و ایمنی و تغذیه ی سالم و ناسالم

-         آشنایی مقدّماتی با عبادات ، آداب و رسوم مذهبی و دینی

-         آشنایی با پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی

-         آشنایی با رفتارهای نوع دوستانه(از طریق الگوها)

-         آشنایی با حقوق فردی و اجتماعی

-         آشنایی با تأثیر و اهمّیّت مشاغل در رفاه عمومی

-         آشنایی با محیط زندگی اجتماعی خود و دیگران

-         آشنایی با مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         آشنایی با الگوهای زندگی مردم و نشانه های اساسی کشور ایران

 حیطه ی نگرش:

-         علاقه مندی نسبت به کاربرد حواس در شناخت محیط زندگی

-         علاقه به جمع آوری و طبقه بندی اطّلاعات محیط پیرامون

-         نگرش مثبت نسبت به تلفّظ صحیح کلمات در سخن گفتن به زبان فارسی و رشد واژگان

-         نگرش مثبت نسبت به اعضای بدن

-         علاقه به رعایت بهداشت

-         علاقه به تغذیه ی مناسب

-         شکوفایی فطرت خداجویی

-         علاقه به عبادات و آداب و رسوم مذهبی و دینی

-         علاقه به پیامبران ، ائمه ی اطهار و شخصیّت های دینی و ملّی

-         علاقه به دانستن فضایل اخلاقی از جمله نوع دوستی و احترام به دیگران

-         تقویت اعتماد به نفس

-         علاقه به شناخت محیط زندگی اجتماعی خود

-         علاقه به بروز عواطف و احساسات خود در عین تسلّط بر نفس

-         نگرش مثبت نسبت به رعایت مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         مسئولیّت پذیری

نگرش ها ، عموماً مسایلی ارزشی هستند و بهتر است از طریق عمل خود نگرش ها را به کودکان بیاموزیم نه صرفاً با حرف.

مهارت (ذهنی و عملی):

مهارت هایی که می توانند کودکان در پایان دوره ی سنی به آن دست یابند عبارت اند از:

-         افزایش توانایی فراگیران به منظور استفاده از حواس ، برای شناخت محیط زندگی

-         افزایش توانایی فراگیران به منظور طبقه بندی پدیده ها ، برای شناخت بیشتر محیط زندگی

-         پرورش خلاقیّت

-         پرورش قدرت تمرکز

-         توسعه ی توانایی ادراک اشیاء در صورت های مختلف

-         توسعه توانایی استدلال

-         پرورش مهارت های زبان

-         درک مفاهیم مقدّماتی(علوم-ریاضی)

-         پرورش توانایی هماهنگی بین حرکات و اندام های مختلف بدن

-         رعایت نکات بهداشتی و ایمنی

-         پرورش ذوق هنری و حس زیبایی شناسی

-         تقویت توانایی ایجاد رابطه با دیگران

-         رعایت مقرّرات و قوانین اجتماعی

-         رعایت حقوق فردی و اجتماعی

چرا آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان اهمیت دارد؟

آموزش و پرورش در دوره پیش دبستان برای رشد کلی و همه جانبه ی کودک اهمیت دارد بویژه در موارد زیر:

·        شش سال اولیه زندگی کودک سال هایی حساس هستند زیرا میزان رشد در این سالها نسبت به مراحل دیگر رشد، سرعت بسیار بیشتری دارد.

·        پرورش کامل استعدادهای کودک، بویژه در این سالها، نیاز به محیطی محرک و برانگیزنده دارد.

·        با افزایش مداوم تعداد مادران شاغل، گسیختن و وابستگی ها و نظام خانواده های سنتی، تنشهای روانی حاصل و نیز اشتغال والدین در خارج از محیط خانه، که حاصل الگوی زندگی کنونی است.

کودکان اغلب نمی توانند از منافع یک محیط محرک و برانگیزنده بهره مند شوند.

·        کودکان مناطق محروم بویژه از این نظر محرومیت های بیشتری را متحمل می شوند والدینی که بی سواد هستند، توانایی تعامل موثر و مفید با کودکان خود را ندارند و نمی توانند به رشد مطلوب و مناسب گفتار و مهارتهای شناختی کودک خود کمک کنند.

·        یک برنامه آموزش و پرورش مناسب در این دوره، تجار بی محرک برای رشد ذهنی، زبانی، جسمی، اجتماعی و عاطفی کودکان فراهم می آورد. و کودک را در ساختن مبنایی قوی برای سهولت رشد بعدی و بارور کردن استعدادهای کاملش  کنند.

·        آموزش و پرورش در دوره پیش از دبستان به عمومیت و جامعیت و آموزش و پرورش ابتدایی نیز کمک می کند.

·        یک برنامه آمادگی برای مدرسه کودک فراهم می کند، یعنی او را با مفاهیم و مهارتهای گفتاری و جسمی که برای یادگیری خواندن و نوشتن و حساب کردن در کلاس های ابتدایی ضروری هستند، آشنا و از این نظر آماده می کند. همچنین به رشد قابلیت ها و شایستگی های دیگر کودک کمک می کند، مانند سازش با کودکان دیگر، پیروی از برنامه های عادی روزانه، یادگیری، ساکت نشستن و تمرکز کردن بر فعالیتها در یک دوره زمانی خاص، طولانی تر شدن مدت توجه و مواردی از این قبیل همه ی مهارتها و شایستگی ها به سازگاری کودک سالهای اولیه ی مدرسه کمک می کند. این آمادگی ها تا حدودی به کاهش تعداد مردودی، افت تحصیلی و شکست در سطوح مدرسه کمک می کند.

 وقتی کودکان خردسال به مراکز آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان راه می یابند، خواهران بزرگتر آنها نیز آزادی بیشتری دارند و بدون نگرانی برای سرپرستی و مراقبت از آنها می توانند در مدارس عادی حضور پیدا کنند. بنابراین، آموزش و پرورش دوره پیش از دبستان به طور غیر مستقیم تاثیر مثبتی بر ورود به مدارس دختران خواهد داشت.

.تأثیر آموزش و پرورش پیش از دبستان بر رشد شناختی وهوشی کودکان

طبق تحقیقات انجام یافته در دانشگاه های معتبر دنیا از جمله در نیو یورک تأثیر محیط های غنی تربیت بر رشد در سال ها ی اولیه حیات کودک انکار ناپذیر است ؛این آموزش ها باعث رشد کرتکس مغز می شود وشیار های آنرا عمیق تر می کند وباعث افزایش وزن آن میشود همچین قطر رگ هایی که خون را به کرتکس مغز می فرستند می نماید و حجم سلول های ترشح شده  آنزیم حافظه ساز را افزایش می دهد در نتیجه مغز تقویت شده ویاد گیری آسان تر انجام می شود .

بر اساس تحقیقات عموم محققان دوران کودکی برای رشد هوش بسیار ضروری است وچنان چه آموزش ها ومحرک های لازم ومناسب در این دوره ارائه نگردد در دوره های بعدی محرکات وآموزش ها تأثیرات کمتری در تغییر پذیری فرد داشته وبا تلاش هایی که به منظور جبران به عمل آید فقط 50٪ فرصت از دست رفته قابل جبران خواهد بود .(از نشریه ی استا ندارد سازی مهد کودک های ایران )

برنامه های آموزشی دوره پیش از دبستان:

·        برنامه ی پیش دبستان اساساً به جای تأکید بر محتوا (فعّالیّت محوری) است یعنی بازی ، قصه ، شعر ، کاردستی ، نقّاشی ، مشاهده ، بحث و گفت و گو ، گردش علمی ، اجرای آزمایش و نمایش خلاق فعّالیّت های آموزشی را تشکیل می دهد.

·        برنامه ی پیش دبستان در هم تنیده است یعنی به جای آموزش مستقیم و موضوع محور رشته های علمی مانند ریاضی ، علوم ، زبان آموزی و ... آن هم جدا از یکدیگر ، اساس کار بر فعّالیّت فراگیران متمرکز بوده و آن ها از این طریق  اطلاعات مورد نیاز رشته های مختلف را کسب می نمایند.

·        تأکید برنامه های پیش دبستان در استفاده از بسته های آموزشی است. به عبارت دیگر ، منابع متعددی از قبیل ، کتاب راهنمای مربی ، وسایل مورد نیاز ، برگه های کار عملی کودک و .... در اختیار مرکز قرار می گیرد.

·        بر برنامه ی درسی تأکید می شود. یعنی مبنای عمل مرکز آموزشی ، کل برنامه ی درسی است نه یک رسانه محض مثل کتاب.

·        در برنامه ی پیش دبستان ، می بایست به فرهنگ بومی ، محلی توجه شود.  

تاثیر آموزش های پیش ازدبستان بر رشد وسازگاری اجتماعی کودکان

کودکان در این سنین علاقه بیشتری به ارتباط بابزرگتر هانشان میدهند. شرایط اجتماعی امروزی از نظر نوع سکونت ،تعدادافرادخانوار ومحدوده های شغلی واجتماعی والدین دراین زمینه موثر است . آموزش های این دوره میتواند آمادگی رشدرادر دوره ابتدایی تسهیل کند.کودکانی که ازآموزش قبل ازدبستان برخوردار بوده اندازنظرمهارت های کلامی ودستیابی به تجارب دست اول به هنگام بازی وفعالیت ازسایرکودکان رفتارجامعه پسنده تری ازخودنشان میدهند.به طورکلی میتوان گفت آموزش قبل ازدبستان برسازگاری عاطفی واجتماعی کودکان بطور چشمگیری موثر می باشد.(فصل نامه ت ، ت شماره 52-4)

در مشاهده ی تعامل بین مربی  ودانش آموزبه این موارد می تواند مورد توجه قرار گیرد   :

- مربی با کلام تمایل خود را برای کمک به دانش آموز نمایان می کرد .

-مشکل وپرسش دانش آموزان را در باره ی تکلیف در اکثر موارد پاسخ میداد

- تکالیف دانش آموزان را به صورت فردی باز بینی می کردند   .

- از وسایل کمک آموزشی به نسبت این سن کمتر استفاده می کردند .

- یشتر از تشویق های کلامی استفاده می شد .

- محتوارا بیشتر تکرار می کردند.

-  با رفتار غیر کلامی دانش آموزان را در ادامه بحث هدایت می کردند .

- محور های برنامه های روزانه آنها به طور کامل تدارک دیده نشده بود که لاجرم بعضی موارد آموزشی ومهارتی وشناختی و.....در این سن مورد غفلت واقع می شد.

- مربیان چندان از بنیه ی علمی برخوردار نبودند وکتاب های در خصوص ارتقای ای بنیه مشاهده نشد .

در یک جمعبندی می توان گفت اهمیت این مقطع هنوز در مراکز شهرستانی با دیدگاه سنتی که ،پیش دبستانی مقدمه ای برای دبستان است حاکم است وهیچ نظارتی هم در این خصوص صورت نمی گیرد.   

انجام تست نگهداری ذهنی پیاژه در مهد کودک دریا و الزهرای

آموزش و پرورش پارس آباد

.

نگهداری ذهنی ، بخش به بخش ، همراه با نا همطرازیها یعنی با فواصل زمانی از یکدیگر شکل می گیرد پیاژه این ها را افقی می نامد که :

مراحل نگهداری :

مرحله اول ) عدم نگهداری ذهنی  ؛ دراین مرحله جواب های کودک براساس ادراک فوری اواست ، کودک در هرزمان توجه خودرا تنها بریک بعد متمرکز میکند امادر طول زمان ازبعدی به بعد دیگر میگذرد وهمین امر تناقضاتی به وجود می آورد که به دلیل ناتوانی درهماهنگ ساختن روابط به حل آنها نایل نمی آید.

لوازم تست : دوگلوله خمیر به رنگ های مختلف

روش اجرا :

درابتدا از(هانیه مراد زاده – مقطع پیش دبستانی – کلاس خانم فیروزی ) خواسته شد که 2 گلوله رابه یک اندازه درآورد .

سپس از او خواسته شد یکی از این خمیرها را به شکل دیگری در آورد ،از او

سوال شد که اندازه کدام یک بیشتر است ؟ جواب (گلوله ای که پهن تر است

را بزرگتر دیده و آن را نشان می دهد )

  بعد از درست کردن شکل های گوناگون از خمیر ، نگهداری از بعدهای طولی

 عرضی وارتفاع چندین بار آزمایش گردید – این آزمایش در همان مهدکودک در مورد آریا شهباز زاده اجرا شد که همان نتایج عاید شد)

هانیه در این مقطع سنی به مرحله نگهداری ذهنی دست نیافته ، او تصور می

کند که دگرگونی شکلی یا وضعیت فضایی یک شی به تغییر خصیصه های

فیزیکی آن می انجامد .

این تست با مراحل بالا در خصوص نگهداشت ذهنی در مهد کودک دریا نیز با 1-  سحر قولی 2-  محسن قربان زاده اجرا گردید ونتایج مشابه عاید گردید .                

مرحله دوم ) رفتار بینابین ؛ کودک بیش ازمرحله قبل بادرنظرگرفتن دوبعد ،به صورت متناوب یاهمزمان متمایل است نگه داری ذهنی رادر پاره ای ازموارد  می پذیرد ودربرخی دیگر نمی پذیرد دروضعیت های ساده به نگهداری ذهنی نایل میشود اما درجنبه های ادراکی مساله اغراق آمیز یاابراز تردید به پاسخ های وی شود به عدم نگهداری ذهنی باز می گردد .

مرحله سوم )نگهداری ذهنی ؛ کودک این مرحله رادربرابر هرآزمون بلافاصله نشان می دهد که واجد نگه داری ذهنی است وی چنین می پندارد که دگرگونی ها فقط جنبه ظاهری دارند وتعیین خواص فیزیکی معینی نمی انجامد ودرآخرین تحلیل به کمک یکی ازاین پاسخ ها خود راتوجیه می کند .

)اصل این همانی )این باز همان است) قبلا نیز همان بود ،چیزی بر آن افزوده نشده است )جبران :تغییری دریک بعد باتغییرمناسب باآن بعددیگرجبران شده است مثلا  شکل 1 طویل تر است ولی درعوض باریکتر است

شکل1) 

شکل 2)

بازگشت پذیری:این همان است می تواند به وضع اولی برگردانده شود.

برنامه ها در مهد کودک:

با توجه به برنامه ی این مرکز در پارهای از موارد اشکال هایی بر آن وارد است که برای برسی ومقایسه ی آن چند نکته از وینتا کول ترجمه ی مفیدی در خصوص برنامه در این مقطع  که باید تعدل در موارد ذیل را داشته باشد  بیان می شود :

هر برنامه روزانه باید به طریقی طراحی شود که تعدل را در موارد زیر را منعکس کند

·        فعالیت های فردی وگروهی

·        "  "  محیط آزاد وبسته

·        "   " فعال وآرام

·        "  "  فعالیت های آزاد وسازمان یافته یا هدایت شده

·        فعالیت های شکوفا کننده وهمه جانبه ی رشد

برنامه این مراکز حالت کلیشه ای داشته ووموار د فوق در آن رعایت نشده است ،تکالیف جانبی از جمله آموزش زبان انگلیسی با توجه به دو زبانه بودن منطقه برآنان تحمیل شده که برنامه های اصلی آنان را تحت شعاع قرارمی دهد 

برنامه پیشنهادی روزانه 4 ساعتی در دوره ی پیش دبستانی 

ساعت	صبح	فعالیت ها
8:45-8:30:	صبح	خوشامد گویی وبازرسی وضعیت نظافت کودکان
9  -   8:45	"	دعا ونیایش
9:15-    9	"	بحث وگفتگوی آزاد
9:15   -9:35	"	فعالیت های شناختی یا گفتاری
10:50-10:5	"	بازی در فضای باز
11:20-10:50	"	شست ووی دست ها وتنفس واستراحت
11:50-11:20	"	بازی آزاد در محیط بسته ودر گروه های کوچک همراه با فعالیت های خلاق
12:22-11:50	"	قصه گویی وسرود خوانی وقافیه سازی نمایش های خلاق یا حرکات موزون

 یک برنامه ی پیشنهادی برای یک مهد کودک فرضی

هدف :پرورش حس مسئولیت پذیری در کودکان مرز سنی 6سال

محتوا:در باره ی این هدف با توجه به به ایجاد این مهارت ویا نگرش مثبت به این امر می توان تکالیفی را در محیط های گوناکون در نظر گرفت مانند

فعالیت های داخل کلاسی وخارج کلاسی  (علوم ،محیط زیست و...)

-کارهایی ازقبیل تهیه چند وسیله برای کار علوم در کلاس

 -یا نگهداری بعضی از وسایل کلاس وکمک دانش آموزان به معلم  در کاهای کلاسی  و...تجربه های ملموس ودر حد اندازه بچه ها ای امر را تقویت کرد

- در خانه نیز با کمک در کارهای خانه از قبیل آوردن آب برسفره ویا خریدن وسایل از خواربا فروشی محل این امر را تقویت کرد

-تهیه ی قصه ها وداستان های ناتمام در مورد مسئولیت پذیری وعدم مسئولیت پذیری و درک عواقب این امور توسط دانش آموز

-کشیدن نقاشی هایی در ارتباط با انجام کارهای خود در خانه توسط بچه ها

-ترتیب دادن یک فعالیت خارج کلاسی برای جمع آوری وتمیز کردن حیاط مهد کودک

استفاده از اشعار وموسیقی های در ارتباط با موضوع و.....

تهیه ی شرح وظایف روزانه آنها ونقد وبررسی کارهای خود در این خصوص در فعالیت های گفت گو های آزاد .

راهبرد های یاد دهی ویادگیری :

-اسفاده از بازی هایی در حیاط مهد با در داخل کلاس

-استفاده از قصه هایی که نتیجه ان احساس تکلیف نمودن کودک برای کارهای خود ویا دیگران و جامعه باشد .

-استفاده از یک نمایش خلاق در خصوص کارهای کودک که در خانه به مادر شان کمک کرده اند .

-باکارهای عملی و روش های فعال می توان این  آیتم را در کودکان تقویت کرد .

در این مهد کودک ها برنامه ی منسجم که این آیتم ها را با برنامه دنبا ل نمایند مشاهده نشد ولی درکتاب های تدریس شده و قالب فعالیت های کلی وبازی های آنها این آیتم ها دیده می شد

آزمون آدمک ( گودیناف)تست هوش ( سن اجرا: از 3 تا 13 سال) 

آزمون ترسیم آدمک یکی از آسانترین ، عملی ترین وجهانی ترین آزمونهای تصویری است . این آزمون به وسیله عده زیادی کد گذاری شده است که مهمترین آنها کار خانم آمریکائی فلورانس گودیناف Florence Goodenough است که در سال 1920 در ایالت نیوجرسی آمریکا روی چهار هزار کودک آنرا آزمایش نمود . در فرانسه نیز دکتر فای Fay در این زمینه کار کرده است .

هدف:

مهمترین هدف آزمون ، تعیین درجه هوشمندی سن عقلی و بهره هوشی کودک است . همچنین این آزمون را زمانی  به کار می بریم که آزمونهای هوشی دیگر مقدور نیست و می خواهیم هر چه سریعتر درباره درجه هوشی کودک به نتیجه برسیم . علاوه بر این ، اطفالی که زبان نمی دانند و قادر به سخن گفتن نیستند بهترین ابزار سنجش این آزمون می باشند

دستور اجرا:

اجرای آزمون ساده است . به کودک گفته می شود : " یک آدم ترسیم کن  و هر چه می توانی آنرا زیبا و خوب بکِش " ، اضافه می نمائیم زمان این کار هر چقدر طول بکشد اشکالی ندارد.

نکاتی که در عمل و ارزیابی باید رعایت کرد :

1.  برای ترسیم بهتراست یک مداد سیاه  یا یک خودکار راحت و روان دراختیار کودک بگذاریم . با مداد رنگی به دشواری می توان رسم کرد و اجزاء را تشخیص داد .

2.    اگر نقاشی با مداد رنگی کشیده شود ، شرایط دیگری برای ارزیابی لازم است که باید رعایت شود .

3.    کاغذ برای رسم نقاشی کودک باید حداقل 30 × 21  باشد .

4.    اجازه بدهید کودک چند تصویر بکشد ، سپس  بهترین و کاملترین را برای نمره گذاری انتخاب کنید .

5.  اگر نتایج چند بار کشیدن آدمک با یکدیگر فرق داشت نشان ناراحتی های دیگری در کودک است که باید به متخصص مسائل روانی یا روان درمانی مراجعه کرد .

روش نمره گذاری

الف: برای هر یک ازاجزا آدمک در صورتی که توسط کودک ترسیم شده باشد یک نمره منظور فرمائید. به شرح ذیل :

1. سر وجود داشته باشد .

2. پا کشیده شده باشد .

3. دست کشیده شده باشد . ( یک یا هر دو دست)

4. بدن کشیده  شده باشد .

5. طول بدن طویل تر ازعرض آن باشد .

6. شانه ها کشیده شده باشد .

7. بازوها و پاها به تنه چسبیده شده باشند .

8. پاها به تنه و دستها به تنه در نقاط واقعی خود چسبیده شده باشند .

9. گردن کشیده شده باشد .

10. دنباله گردن به سر و تنه مربوط باشد .

11. چشمها کشیده شده باشد .

12. بینی کشیده شده باشد .

13. دهان کشیده شده باشد .

14. دو لب دیده شود .

15. سوراخها یا حفره های بینی کشیده شده باشد .

16. موها کشیده شده باشد . ( جزئی ترین مقدار مو)

17. موها کامل کشیده شده باشد .

18. علامتی از لباس کشیده شده باشد .

19. دو قطعه لباس کشیده شده باشد .

20. تمام بدن پوشیده از لباس باشد .

21. چهار قطعه لباس مشخص باشد . ( کراوات ، کلاه ، جوراب ، کفش ، پیراهن ، کت و شلوار )

22. لباس رسمی یا یونیفورم باشد . ( یونیفورم مدرسه هم نمره می گیرد )

23. انگشتان کشیده شده باشد . ( هر اثری از انگشت کافی است )

24. تعداد انگشتان درست باشد .

25. شکل و قواره انگشتان درست باشد .

26. شست متمایز باشد .

27. دست متمایز ازانگشتان باز باشد. ( کف دست کشیده شده باشد.)

28. بازوها کشیده شده باشد .

29. زانو کشیده شده باشد .

30. تناسب سر نسبت به بدن مراعات شده باشد .

31. تناسب بازوها و دستها نسبت به بدن حفظ شده باشد .

32. پاهای متناسب ، کشیده شده باشد .

33. کف پا متناسب باشد .

34. پاها متمایل به بالا نباشند .

35. دستها و پاها دو بعدی کشیده شده باشند .

36. پاشنه کفش یا پاشنه پا کشیده شده باشد .

37. هماهنگی خطوط کلی حفظ شده باشد . ( دست نلرزیده باشد)

38. هماهنگی خطوط کلی و جزئی حفظ شده باشد . ( نقاشی دقیق باشد)

39. هماهنگی خطوط سر ( موها و دور سر به دقت کشیده شده باشد)

40. هماهنگی خطوط تنه حفظ شده باشد .

41. هماهنگی خطوط دستها و پاها حفظ شده باشد .

42. هماهنگی خطوط چهره حفظ شده باشد .

43. گوشها کشیده شده باشد .

44. تناسب گوشها حفظ شده باشد .

45. مردمک چشم کشیده شده باشد .

46. تناسب چشم حفظ شده باشد .

47. در تصاویر نیمرخ و تمام رخ ، چشم دارای حالت باشد.

48. چانه و پیشانی هر دو کشیده شده باشد .

49. برآمدگی شانه در تصویر نیمرخ معلوم باشد .

50. نیمرخ ناقص باشد . ( یعنی تنه و نیمرخ ناقص)

51. نیمرخ باشد .

روش محاسبه:

1.    نمرات داده شده را باهم جمع کنید . ( مجموع از 51 بیشتر تجاوز نمی کند)

2.    با استفاده از جدول مخصوص ( جدول شماره 1) نمره خام ، تبدیل به سن عقلی می شود . از رابطه زیر بهره هوشی کودک به دست می آید.

3.    اگر نمره خام آزمونی بر فرض مثال 40 باشد در جدول تبدیل نمرات ، ( جدول شماره 1 ) نمره خام را پیدا کرده و سن عقلی کودک را که 13 می باشد، استخراج می کنیم. ( این نمره سن عقلی کودک است) سپس 13 ( که سن عقلی کودک است) را در عدد 12 ( ماه) ضرب می کنیم. ( هر سال 12 ماه دارد)

سپس سن تقویمی آزمونی را محاسبه می کنیم . اگر آزمودنی به عنوان مثال 10 سال و 3 ماه داشته باشد 10 را ضربدر 12( هر سال 12 ماه دارد) بعلاوه 3 ( ماه) می کنیم نمره بدست آمده سن تقویمی کودک می باشد. حاصلضرب صورت و مخرج را در هم تقسیم کرده وضربدر 100 کرده و بهره هوشی آزمودنی بدست می آید . بدین صورت :

    IQ  = 13 * 12  * 100 = 126

  3+12*10        

4.  سپس نمره به دست آمده را در طبقه بندی هوشی ( جدول شماره 2) پیدا کنید ،  بهره هوشی کودک مشخص می گردد. 

" جدول تبدیل نمرات خام به سن عقلی "

جدول شماره 1

نمره خام	سن عقلی	نمره خام	سن عقلی	نمره خام	سن عقلی	نمره خام	سن عقلی
1	3-3	11	9-5	21	3-8	31	9-10
2	6-3	12	0-6	22	6-8	32	0-11
3	9-2	13	3-6	23	9-8	33	3-11
4	0-4	14	6-6	24	0-9	34	6-11
5	3-4	15	9-6	25	3-9	35	9-11
6	6-4	16	0-7	26	6-9	36	0-12
7	9-4	17	3-7	27	9-9	37	3-12
8	0-5	18	6-7	28	0-10	38	6-12
9	3-5	19	9-7	29	3-10	39	9-12
10	6-5	20	0-8	30	6-10	40	-13
						51	بالاتر از 13 سال

" جدول شماره 2 "

طبقه بندی از لحاظ هوش	معادل هوش
نابغه	189-170
تیز هوش	169-150
پر هوش	149-130
باهوش	129-110
متوسط	109-90
مرزی	89-80
مرزی ضعیف	79-70
کودن	69-50
کالیو	49-25
	25-0

جمعبندی و نتیجه گیری  :

هدف آموزش و پرورش در دوره ی پیش دبستان رشد همه جانبه ی کودکان است. لذا برنامه های دوره پیش از دبستان ، باید فعّالیّت ها و تجربه هایی باشد که به رشد کودک کمک نماید. اهداف دوره ی پیش دبستان در سه مرحله ی حیطه ی دانش ، مهارت و نگرش عنوان می شود.

اهداف کلی دوره پیش دبستانی

1-     ۱- پرورش قابلیت های جسمانی و ذهنی، هماهنگ سازی و رشد مهارت های حرکتی کودکان.

2-    ۲-  کمک به رشد عاطفی کودکان، افزایش حس اعتماد به نفس، درک شرایط محیطی و تقویت درک زیباییها.

3-     ۳- فراهم ساختن زمینه علاقه و احساس شادی از مشارکت در فعالیت های گروهی.

4-     ۴- تقویت علاقه به ارزش های دینی، اخلاقی و هویت ملی.

5- ایجاد رفتارهای مطلوب فردی واجتماعی در کودکان متناسب با سن آنان.

6اصل مهم در تربیت این دوره عبارتند از :

1-اصل کودک محوری

اصل محوریت رویکرد کل نگر

 ،اصل انعطاف پذیری برنامه ها

 ،اصل محوریت بازی

،اصل محوریت رویکرد ارتباطی در گزینش محتوا

اصل تلقی زبان آموزی به عنوان تدارک فرصت های یادگیری

پاره ای از فرضیه هایی که باید در برنامه های آموزش و پرورش کودکان پیش از دبستان باید پذیرفت از این قرار است :

·        رشد نتیجه ی عمل یادگیری و رسش است .

·        کودکان از نظر توانایی ها و علایق و نیاز هایشان متفاوتند .

·  در گروههای متجانس سنی کودکان نیز  ممکن است  تفاوت های فردی وجود داشته باشد .

·  یادگیری کودکان خرد سال به هنگام مشغول شدن در روند تعاملی افزایش پیدا می کند .

·  دوره ی اولیه ی کودک دوره ای حساس برای رشد شایستگی های ارتباطی کودکان است یعنی شایستگی در ابراز خود و شناخت و درک دیگران .

·  کودکان نه تنها از طریق یادگیری شفاهی بلکه از طریق پژوهش فعال و دست ورزی در محیط خود رشد می کنند بنابرین «بازی و فعالیت »بهترین راه یادگیری محسوب می شود

پیشنهادات :

اهم مواردی که در این دوره باید مد نظر مدیران آموزش و پرورش قرار گیرد از این قرار است :

1-غنی کردن محتوای برنامه ها ی دوره ی پیش از دبستان و تنوع محتوا از نظرسطح دشواری و در نظر گرفتن شرایط منطقه جغرافیایی و فرهنگی کشور

2-جذب و بکارگیری نیروهای متخصص و موظفی از آموزش و پرورش و ایجاد دوره های تخصصی ضمن خدمت برای ای نیروها

3-کم کردن تراکم کلاس ها و نضارت این آنوزش ها توسط مشاو و روان شناس و...

4-تهیه تمهیدات لازم رفاهی و محیطی و و اعطاف بودن برنامه های این گروه

مـــــــــــــــــــــــــــنابع

1 . نشریه ی استا ندارد سازی مهد کودک های ایران

2-.(فصل نامه تعلیم و تربیت  ، شماره 52-4  وزارت آموزش وپرورش

3 سیف ،  علی اکبر .روان شناسی پرورشی، انتشارات آگاه ،تهران 1374

4- گنجی،  دکتر حمزه، روان شناسی عمومی ،انتشارات پیام نور

5-برنامه آموزش وپرورش در دوره پیشاز  دبستان وینتا کول ترجمه ی مفیدی

6- محتوای من یار مهربانم .-  تهیه و تنظیم آموزش عمومی استان اردبیل

7- زندی ،بهمن .زبان آموزی انتشارات سمت ، چاپ چهارم تهران 1385

هدایت تحصیلی برای پایه ی نهم

مقدمه:

  یکی از اهداف و وظایف مهم آموزش و پرورش ایجاد زمینه برای رشد همه جانبه ی فرد و تربیت انسان های سالم، کارآمد و مسئول برای ایفای نقش در زندگی فردی و اجتماعی است. در  این راستا، مولفه ها و عناصر مختلفی تاثیر گذار هستند و برنامه ریزی ها و فعالیت های مختلفی نیز در این عرصه ضروری است.

هدف های آموزش و پرورش زمانی متحقق خواهد شد که برنامه ها و محتوای دروس بر اساس نیازها ، توان ها ، رغبت ها و محدودیت های دانش آموزان تهیه و تدوین شوند . به بیان دیگر ، برنامه ریز و مشاور باید بداند که چه "موضوعی" را با چه  "شیوه ای" و برای چه "سنی" تهیه و تنظیم کند. این مساله نیاز به راهنمایی و هدایت تحصیلی دارد.

راهنمایی تحصیلی چیست؟

به طور کلی منظور از راهنمایی تحصیلی کمک کردن به دانش آموزان در انتخاب دروس یا رشته های تحصیلی، آگاهی از مقررات مدرسه، آگاهی از مقررات امتحانی، بر طرف کردن مشکلات درسی و خلاصه هر مسئله و مشکلی است که ممکن است در کلاس درس و یا مدرسه برای دانش آموزان رخ دهد.

راهنمایی و هدایت تحصیلی چیست؟ غرض از راهنمایی و هدایت تحصیلی در دوره متوسطه ، هدایت دانش آموزان به مناسب ترین شاخه یا رشته تحصیلی بر اساس استعداد و علاقه آنان و به تناسب امکانات و نیازهای کشور است.

هر انسانی دارای دو گونه استعداد است: استعداد عام و استعداد خاص. هدف آموزش و پرورش اجباری (عمومی) تلاش برای شکوفایی استعدادهای عام افراد است، اما هدف آموزش متوسطه تقویت جنبه های بدیع و متفاوت افراد و شکوفایی استعداد های خاص آن هاست. ( شکوهی 1368)

عوامل مؤثر بر انتخاب رشته :

انتخاب رشته یکی از مهمترین انتخاب های هر فرد درپایان متوسطه اول( سال نهم )  و همچنین پس از پایان تحصیلات متوسطه دوم می باشد. همه ی افرادی که متقاضی ورود به آموزش عالی هستند فرآیند انتخاب رشته را تجربه کرده اند. این انتخاب به دلیل اهمیتی که در تعیین سرنوشت افراد بازی می کند تحت تاثیر عوامل مختلفی قرار دارد که به دو دسته " بیرونی" و "درونی" تقسیم می شوند. این عوامل که  کنترل برخی از آن ها تا حدودی از اختیار فرد خارج است به صورت مستقیم و غیر مستقیم انتخاب او را تحت تاثیر قرار می دهند. این اثر گذاری در مورد بعضی عوامل طولانی و در پاره ای دیگر کوتاه و آنی است. شناخت این عوامل می تواند ما را در انتخاب بهتر یاری دهد.

الف ) عوامل بیرونی :

به صورت کلی می توان عوامل بیرونی مهم و تاثیر گذار بر انتخاب رشته ی تحصیلی داوطلبان را در موارد زیر خلاصه کرد :

1- خانواده ؛

2- محیط آموزشی ؛

3- افراد اثر گذار در زندگی فرد ؛

4- گروه های همسالان ؛

5- رسانه ها و وسایل ارتباط جمعی ؛

6- پیشرفت علوم و تکنولوژی ؛

7- زمینه های اقتصادی ، فرهنگی و اجتماعی

8- روش ورود به آموزش عالی ؛

9- ظرفیت پذیرش ؛

10- بازار کار

ب) عوامل درونی :

  کنترل عواملی که از محیط  پیرامون بر انتخاب ها و رفتارها ی ما اثر می گذارند کمی دشوار است و افراد گاهی اوقات نمی توانند اثرات آن ها را پیش بینی کنند. در مورد عواملی که به فرد باز می گردد تا حدودی چنین شرایطی صدق می کند (مانند هوش ). اما گاهی میزان تغییرپذیری آن ها در اراده فرد (مانند توانایی ها ) قرار دارد .

عوامل درونی تاثیرگذار بر انتخاب رشته شامل موارد زیر است :

1. هوش و استعداد؛

2. علاقه و رغبت ؛

3. ارزش ها و نگرش ها ؛

4. اعتقادات ؛

5. جنس ؛

6. توانایی و مهارت ؛

7. ویژگیهای شخصیتی ؛

8. اهداف و انگیزه های فردی ؛

9. تجربیات دانش آموز ؛

10. خودباوری و استقلال .

ارتباط نوع تیپ شخصیتی  با هدایت تحصیلی و انتخاب رشته تحصیلی (کدام تیپ شخصیتی ، کدام رشته و شغل؟)

 تصمیم‌گیری درباره انتخاب شغل و حرفه یکی از مهمترین و سرنوشت‌سازترین موضوعات در زندگی هر فرد به حساب می‌آید. امروزه پیچیدگی و دگرگونی دنیای کار، سرعت فزآینده رشد تکنولوژی، تقاضاهای روزافزون برای ورود به برخی مشاغل و نیاز به کسب دانش و مهارت ها با توجه به تفاوت های فردی، موجب برهم خوردن تعادل آموزش و بازار کار شده و مشکلاتی را در چگونگی هدایت استعدادها، راهنمایی شغلی و تصمیم‌گیری حرفه‌ای به وجود آورده است. از آنجا که یکی از اهداف تعلیم و تربیت در کنار دیگر اهداف، تسهیل رشد حرفه‌ای و هدایت شغلی افراد است، و این هدف به ویژه در حیطه آموزش و پرورش و تا حدی آموزش عالی کشور قرار می‌گیرد، لذا، باید کوشش نمود تا این مهم به صورت سیستماتیک به اهداف از پیش تعیین شده خود برسد و راهنمایی تحصیلی – شغلی متناسب با ویژگی های فردی و نیازهای بازار کار حرکت کند.

هرچند مبحث راهنمایی و هدایت شغلی به شکل علمی آن در ایران موضوع نسبتاً جدیدی است، با این حال، حدود یک قرن است که در دنیا به صورت علمی انجام می‌گیرد. از زمان پارسونز (۱۹۰۸) پدر راهنمایی شغلی که هماهنگی بین ویژگی های فردی با دنیای مشاغل را مطرح نمود تا به امروز نظریه‌های مختلفی جهت انتخاب و تصمیم‌گیری شغلی ارائه شده است که همگی به صورت مستقیم یا غیرمستقیم به اهمیت رابطه فرد و شغل اشاره دارند. برای مثال ”رو“ و ”هاپاک“ : ارضای نیازهای فردی، ”مک کله لند“: انگیزة پیشرفت، ”هرزبرگ“: عوامل انگیزشی، ”گینزبرگ“: تجربیات و ارزش های فردی و ”سوپر“: خود پنداره را عامل مهمی در انتخاب شغل افراد می‌دانستند (حسینیان، ۱۳۷۰). از سوی دیگر، در نظریات مربوط به طبقه‌بندی و تیپ‌شناسی شخصیت که معمولاً تعدادی تیپ یا سنخ مشخص می‌شود، از طریق تیپ یا سنخ غالب فرد، می‌توان برخی از رفتارهای آینده وی را پیش‌بینی نمود.

قدیمی‌ترین طبقه‌بندی شخصیت مربوط به ”بقراط“ است که افراد را به طبقات چهارگانه دموی ، بلغمی‌، صفراوی و سودایی تقسیم می‌کرد.

”آیزنک“ نیز با نوسازی طبقه‌بندی بقراط سه بعد درون گرایی – برون گرایی، روان رنجوری و روان پریشی را جهت شناسایی شخصیت افراد ارائه نمود.

”یونگ“ نیز افراد را به دو سنخ درون‌گرا و برون‌گرا تقسیم نمود .

”مایرز-بریگز“ براساس نظریة یونگ شانزده سنخ شخصیتی را جهت انطباق افراد و مشاغل ارائه نمود و هالند روانشناس و نظریه‌پرداز معاصر شغلی و حرفه‌ای در بررسی های پنجاه ساله خود نشان داد که شخصیت فرد می‌تواند نقش مهمی در انتخاب شغل و بطور کلی در زندگی حرفه‌ای او داشته باشد.

براساس این نظریه، افراد جامعه را می‌توان از نظر شخصیتی در یکی از شش تیپ واقع گرا، جست و جوگر، اجتماعی، هنری، متهور و قراردادی طبقه‌بندی کرد

برخی از افراد جامعه از شغلی که دارند ناراضی اند و همواره از انتخاب خود، احساس پشیمانی می کنند و نمی توانند وظایف شغلی خود را به صورت اثربخش در سازمان انجام دهند و سازمان ها نیز که این افراد را برای انجام کارهای سازمان استخدام کرده اند، با شکست مواجه شده و یا در تحقق اهداف سازمانی با مشکل مواجه می شوند.

 تحقیقات گوناگون در زمینه ویژگی های شخصیتی و موفقیت شغلی نشان داده است که ویژگی های شخصیتی با عملکرد شغلی همبستگی دارند و همسو نبودن ویژگی های شخصیت افراد با شغلی که  دارند، باعث شکست افراد در انجام دادن اثربخش وظایف شغلی اشان می شود.

 امروزه ثابت شده است که افراد جامعه تمایل دارند شغلی را انتخاب کنند که با شخصیت آنان، همخوانی داشته باشد. اگر فردی قادر باشد شغل و حرفه ای را انتخاب کند که با شخصیت وی همسویی داشته باشد، احتمال اینکه در کار خود خوشحال باشد و به کارش نیز برای مدتی طولانی ادامه دهد، بیشتر است.

 در این نوشتار سعی داریم بر اساس همبستگی ویژگی های شخصیتی با عملکرد شغلی به الگویی  برای انتخاب شغل با توجه به نوع سنخ شخصیتی، بپردازیم:

نوع تیپ شخصیتی با توجه به نظریه ی هالند و رشته تحصیلی دبیرستانی مناسب شما :

نوع تیپ	واقع گرا	جست و جو گر	هنری	اجتماعی	متهور	قراردادی
انتخاب رشته ی تحصیلی	فنی و حرفه ای، کشاورزی، صنعتی، تربیت بدنی، برخی از رشته های مهندسی، نظامی و انتظامی و...	علوم ریاضی و علوم تجربی	رشته های هنری، طراحی، گرافیک ، و زبان،برخی از رشته های علوم انسانی ، الهیات، تجربی، ریاضی، تربیت بدنی، نظامی و انتظامی، کشاورزی و صنعتی و ...	رشته های علوم اجتماعی، علوم تربیتی، الهیات، علوم قضایی و حقوق،  روان شناسی ،مشاوره و برخی از رشته های خدمات بهداشتی .	رشته های علوم تجاری و بازرگانی،مدیریت ، علوم قضایی و حقوق، علوم سیاسی و روابط بین الملل، بانکداری و بیمه .	رشته های امور اداری و دفتری، ساماندهی، حسابداری،بازرسی مالی  و مالیاتی، بانکداری ، بیمه.

خصوصیات فردی طبق نظریه ی هالند

نوع تیپ شخصیتی	واقع گرا	جست و جوگر	هنری	اجتماعی	متهور	قراردادی
خصوصیات فردی مرتبط با این تیپ شخصیتی	خوددار قوی بی ریا واقع بین مصر انعطاف ناپذیر مادی گرا سرسخت غیراجتماعی همرنگ عمل گرا متواضع	خوددار تحلیل گر محتاط نقاد کنجکاو مستقل روشن فکر درون نگر بدبین پیچیده دقیق منطقی کناره گیر طرفدار اصلاحات سیاسی و بنیادی	احساسی آرمان گرا خیال پرداز مستقل درون نگر مبتکر حساس نامرتب خود انگیخته مبهم دارای منش و روحیه باز	آرمان گرا مسئول صمیمی سخاوتمند با کیاست مهربان همدل خوش مشرب صبور دارای روحیه ی همکاری متقاعدکننده امدادگر مشوق مجاب کننده اهل رفاقت و دوستی	ماجراجو بلند پرواز توجه برانگیز مطمئن به خود برون نگر هیجان طلب معاشرتی خوش بین با انرژی برون گرا رهبر با شوق ریسک کننده مقتدر	مرتب سازمان یافته مواظب واقع بین پیگیر مصر انعطاف ناپذیر کارآمد وظیفه شناس روشمند همرنگ صرفه جو مدافع مطیع

نمونه هایی از مشاغل مرتبط با تیپ های شخصیتی نظریه ی جان هالند

تیپ واقع گرا(اشیاگرا): مهندس مکانیک، مهندس ماشین آلات سنگین، خلبان بالگرد، تکنیسین(در هر رشته ای)،  تعمیرات و تاسیسات، خدمات و صنعت غذا،صنعت رنگ و پارچه، جوشکار، تراشکار، صنعت سرامیک، تکنیسین هواپیما، صنایع دریایی، صنایع فلزی، صنعت کشاورزی و دامداری، کاردان فنی حفاری، افسر ارتش، آبخیزداری، صنعت و اقتصاد حمل و نقل،صنعت نفت و گاز، سنگ و معدن، صنایع چوب، تولیدات چرم، تربیت بدنی، صنعت کاغذ و چاپ، جنگل داری، مکانیک ماشین، مرتع داری، صنعت فولاد، تعمیرات فرش، راه اندازی تجهیزات، آموزش فن وحرفه، تعمیر و نگهداری تجهیزات، کاردان فنی هواپیما، پالایشگاه، کشتی سازی، صنعت کیف و کفش، مشاغل مرتبط با خدمات در هتل و رستوران، آب و برق و مخابرات، تعمیرات در صنایع نساجی، مبلمان سازی، ساخت و تعمیرا ماشین آلات موسیقی، پل سازی، تولید فرآورده های گوشتی، لبنی و شیلات، نوسازی قطعات (قطار، اتوبوس، هواپیماو..)، قالب سازی در هر صنعتی. خلاصه هر نوع رشته تحصیلی و شغلی که در ارتباط با اشیاء و ابزار باشد و جنبه ی فنی و تکنیکی داشته باشد.

تیپ جست و جوگر(داده گرا): پزشک، فیزیکدان، جراح، شیمیدان، دندان پزشک، ریاضی دان، داروساز، علوم و فنون  هسته ای، مهندسی هوافضا، اقتصاددان، مهندس طراح سیستم، دام پزشک، زمین شناس، زیست شناس، نویسنده ی مقالات علمی، جامعه شناس، ستاره شناس، مهندس نرم افزار کامپیوتر، جامعه شناس، مهندس (عمران، الکترونیک، ژنتیک ...)؛ مهندس و برنامه ریز کامپیوتر، پژوهشگر آزاد، روان پزشک، روان شناس، استاد دانشگاه، بیولوژی، میکروبیولوژی، بیو شیمی، علوم جغرافیا، مهندس برق قدرت. خلاصه: هر نوع رشته تحصیلی و شغلی که به داده ها بپردازد و مستلزم پژوهش و تحقیق مداوم باشد.

تیپ هنری(داده گرا و اشیا گرا): معماری، طراح تبلیغات، فیلم نامه نویس، خوش نویس، شاعر، بازیگر، خبرنگار،  روزنامه نگار، کارشناس میراث فرهنگی، هنر و موزه؛ رمان و داستان نویس؛ مهندس طراح، فیلم بردار، نوازندگی سازهای جهانی و ایرانی؛ مردم شناسی، باستان شناسی؛ کارشناس علوم ارتباطات؛ مشاغل در هنرهای تجسمی، تزئینی، و نمایشی( رادیو، تلویزیون، تئاتر و سینما)؛ سردبیر مجله و روزنامه؛ طراح گرافیک(ارتباط تصویری)؛ طراح لباس و مد؛ طراح صحنه؛ طراح  داخلی (پرده، مبلمان، آباژور، کوسن، آشپزخانه،...)؛  انیمشن(نقاشی متحرک)؛ ویراستار؛ طراح صنعتی؛ طراح بافت و چاپ پارچه؛ کارشناس صنایع دستی؛ گرافیک رایانه ای؛ مترجم زبان های خارجی؛ ادبیات نمایشی؛ نویسنده؛ روان شناس اجتماعی؛ کارشناس ادبیات فارسی و ادبیات زبان های خارجی؛ ادبیات هنر و موسیقی؛ موسیقیدان و آهنگ ساز؛ کارگردان؛ کارشناس نقاشی؛ کارشناس عکاسی؛ کارشناس چاپ؛کارشناس مرمت و احیای آثار تاریخی؛ کارشناس فرش؛ کارشناس هنرهای سنتی؛ طراح مراسم و تدارکات ازدواج؛ طراح صفحات وب کامپیوتر. خلاصه: هر نوع رشته ی تحصیلی و مشاغلی که در ارتباط با داده ها و اشیاء باشد و خلاقیت ، ابتکار و آثار هنری فرد را ارج نهد.

تیپ اجتماعی(مردم گرا): آموزش و پرورش ؛ الهیات و علوم دینی؛ علوم تربیتی و آموزشی؛ علوم اجتماعی؛ علوم  تربیتی و روان شناسی و مشاوره ؛ امور کار و اشتغال؛ مدیریت مراکز مراقبت از کودکان؛ کارشناس و مدیر کتابداری؛ مدیر و برنامه ریز آموزشی؛ مربی مهد کودک؛ فیزیوتراپیست؛ خدمات روان درمانی؛ مدیریت در سازمان های خیریه و تامین اجتماعی؛ مدیر، معلم و استاد دانشگاه؛ پرستار و درمانگر؛ مورخ؛ مدیر کارگزینی و توسعه کارکنان؛ سرپرست و رئیس پلیس؛ کارشناس مطالعات خانواده؛ روان شناس صنعتی و مدیریت؛  روان شناس و مشاور تحصیلی؛ مشاور شغلی؛ مشاغل مرتبط با روابط عمومی؛ خدمات و ارتباطات مردمی؛ مشاور امور اجتماعی و مردمی؛ مدیر باشگاه و امور جوانان؛ خدمات اجتماعی؛ مددکار اجتماعی؛ کاردان بهداشت دهان و دندان؛ افسر پلیس؛ مأمور آگاهی. خلاصه: هر نوع رشته ی تحصیلی و مشاغلی که در ارتباط با مردم است و آموزش ، تدریس و رفاه اجتماعی را مد نظر دارد.(عابدی تجریشی، 1390،ص 42).

نمونه هایی از مشاغل مرتبط با تیپ های شخصیتی نظریه ی جان هالند

تیپ متهور(مردم گرا): مدیریت و بازرگانی ؛ بازاریاب؛ رهبری، ریاست، سرپرستی در هر صنفی؛ مدیریت  هتل و رستوران؛ کارشناس حقوق و علوم قضایی؛ دادستان؛ قاضی؛ مدیر تورهای داخلی و خارجی؛ گردشگری؛ مدیر تجاری؛ مدیر وام واعتبار؛ خرده فروش؛ کارشناس بازرسی مواد شیمیایی و کشاورزی؛ رئیس دانشگاه؛ مترجم؛ مشاور املاک؛ مشاور مالی و سهام؛ تجارت؛ سیاست مدار؛ معامله گر و واسطه گر؛ مدیریت منابع انسانی؛ مدیریت دولتی؛ مدیر اجرایی؛ نماینده مردم؛ مدیر امور صنفی؛ مدیر خد مات؛ مدیر شرکت خصوصی؛ مهماندار هواپیما؛ رئیس اتاق بازرگانی؛ بازرس بهداشت و امنیت محیط کار؛ مدیریت امور بانکی؛ مدیریت بیمه؛ مدیریت مراسم و تشریفات؛ مأمور خرید و فروش در هر صنفی؛ وکیل؛ کارشناس علوم سیاسی؛ کارشناس روابط بین الملل؛ کارشناس وزارت کار؛ مدیر فرودگاه. خلاصه: هر نوع رشته ی تحصیلی و مشاغلی که در ارتباط با مردم است و اهداف سازماندهی، مدیریت و فروشندگی را دارا می باشد.

تیپ قراردادی: کارشناس حسابداری؛ کارشناس امور اداری؛ بازرس اعتبارات؛ معاون شهرداری منطقه؛  کارشناس و مشاور مالیاتی؛ کارشناس امور گمرکی؛ مدیریت دفاتر؛ دفتردار حقوقی و قضایی؛ ثبت احوال؛ امور ثبت و دفتری پست و تلگراف؛ ثبت و تنظیم داده های اداری( بانک، گمرک، بیمه و..)؛ تحلیل گر امور مالیاتی؛  ناظر صورت برداری از موجودی؛ مسئول دفتر؛ دفترداری در هر صنفی؛ مشاغل در ارتباط با تنظیم بودجه؛ کنترل کیفیت کالا؛ فهرست نویس کتابخانه؛ متصدی امور بایگانی؛ کارشناس امور و بازرس پرواز؛ نماینده ی خدمت به مشتریان؛ اپراتور؛ گزارش نویس دادگاه؛ تکنیسین اسناد پزشکی؛ تحویلدار بانک؛ ثبت سند، شکایات، دادخواست ها؛ سرپرست پذیرش مدارک پزشکی؛ تحلیل گر بودجه؛ اپراتور اطلاعات. خلاصه: هر نوع رشته تحصیلی و مشاغلی که به جزئیات و ریزه کاری در داده ها بپردازد. (عابدی تجریشی، 1390،ص 43).

بنابراین به طور خلاصه عوامل موثر در انتخاب رشته تحصیلی و شغل عبارت است از :

1- عوامل فردی (استعداد و توانایی ذهنی،علاقه و رغبت ، شرایط بدنی ،جنسیت، ویژگی های شخصیتی ،معلومات و مهارت)

2- عوامل محیطی (خانواده، شرایط اجتماعی، اقتصادی ، اقلیمِی)

سه گام  اساسی در انتخاب رشته تحصیلی- شغلی

گام اول:

   تعیین هدف های تحصیلی شغلی  - که پیش نیاز شناخت خود و ابعاد آن است شامل:

1 -استعداد و مهارت ها؛  2-علائق ؛ 3- ویژگی های شخصیتی ؛  4- ارزش ها   ؛ 5- امکانات و محدودیت های خود

گام دوم :

شناسایی راههای رسیدن به هدفهای تحصیلی –شغلی که،پیش نیاز شناخت فرصت ها و امکانات تحصیلی شغلی  موجود در جامعه و مقایسه آنها با یکدیگر از ابعاد مختلف  شامل :

1. شناسایی شاخه ها ، زمینه ها و رشته های تحصیلی مرتبط با شاخه ها

2. آشنایی با اهداف شاخه های تحصیلی

3. آشنایی با ضوابط ورود به هر یک از شاخه ها و رشته ها

4. آشنایی با نحوه ادامه تحصیل درهر یک از شاخه ها

5. شناخت رشته های دانشگاهی مرتبط با رشته ها ی دبیرستانی

6. شناخت و آشنایی با مشاغل مرتبط با رشته های دبیرستانی و دانشگاهی

7. چشم انداز آینده رشته ها –توجه به بازار کار ، نیازهای جامعه و رابطه بین عرضه و تقاضا

8. آشنایی با مسئولیت ها و وظایف مشاغل مختلف و توانائی های ضروری و مورد نیاز مشاغل و رشته های مختلف

9. آشنایی با نقش شغل در زندگی فردی و اجتماعی

گام سوم :  تصمیم گیری و انتخاب رشته تحصیلی شغلی.

شاخه و رشته های تحصیلی در متوسطه دوم

در این قسمت تلاش کرده‌ایم که شما دانش‌آموزان خانواده و مربیان را با رشته‌های تحصیلی بیشتر آشنا کنیم تا انتخابی درست و سرشار از موفقیت داشته باشید.

شاخه‌های تحصیلی که هر یک از دانش‌آموزان در سال دهم مقطع تحصیلی متوسطه می‌توانند انتخاب کنند عبارتند از:

1. شاخه نظری 2. شاخه کاردانش  3. شاخه فنی و حرفه‌ای، که هر یک از این شاخه‌ها به رشته‌های متفاوتی تقسیم می‌شوند.

الف) شاخه نظری : هدف کلی این شاخه اعتلای سطح فرهنگ و دانش عمومی و احراز آمادگی نسبی  جهت ادامه تحصیلات عالی تر است.

شاخه نظری شامل:

4رشته ریاضی، تجربی، انسانی و معارف اسلامی است:

رشته ریاضی فیزیک

 همان طور که از اسم این رشته پیداست دروس اصلی و مهم این رشته درس ریاضی و فیزیک است. دانش ریاضی از پیش نیازهای اصلی برای موفقیت در این رشته محسوب می شود بنابراین دانش آموزانی که وارد رشته ریاضی و فیزیک می شوند باید به درس ریاضی علاقه مند باشند و توانایی لازم برای یادگیری مطالب مربوط به این درس را داشته باشند. یکی دیگر از پیش زمینه های لازم در این رشته ،  قوی بودن دانش آموز در درس فیزیک و شیمی می باشد. از آنجایی که اکثر رشته های دانشگاهی مربوط به این رشته در این دو درس ( فیزیک – شیمی) ضرایب مهمی دارند، بنابراین قوی بودن دانش آموز در این دروس بسیار مهم است.

 تجربه نشان می دهد دانش آموزانی که بهره هوشی ( توانایی ذهنی ) بالا و سرعت عمل ذهنی  خوبی دارند، موفقیت بیشتری به دست می آورند. قدرت تجزیه – تحلیل و تجسم اجسام فضایی ( تصور اشکال و اجسام در ذهن ) از دیگر توانایی های لازم برای توفیق در این رشته می باشد.

نام رشته ریاضی فیزیک، با رشته های فنی و مهندسی دانشگاه ها عجین شده است. بنابراین اکثر مشاغل فنی و مهندسی، از طریق تحصیل در رشته ریاضی و فیزیک قابل دسترسی خواهد بود و از آنجا که کشور ما در حال صنعتی شدن می باشد نیاز جامعه ما نیز به رشته های فنی و مهندسی بیش از سایرین است.  به جرات می توان گفت رشته ریاضی از نظر رشته های دانشگاهی و مشاغل مربوط به آن از متنوع ترین رشته های موجود در دوره متوسطه است.

- شرایط ورود به رشته ریاضی فیزیک

رشته علوم تجربی

برای موفقیت در این رشته قوی بودن در درس های علوم تجربی دوره راهنمایی و علوم زیستی ، ریاضی و شیمی دبیرستان از اهمیت خاصی برخوردار است. دانش آموزانی که به ساختمان بدن موجودات زنده علاقه مند هستند و از مطالعه طبیعت ( گیاه، جانوران و محیط زیست) لذت می برند، می توانند در این رشته موفقیت به دست بیاورند. یادگیری مطالب زیست شناسی نیاز به حافظه قوی دارد یعنی  دانش آموز باید بتواند بسیاری از موضوعات دانش زیست شناسی را در ذهن تجسم نماید و به خاطر بسپارد. همچنین افرادی که علاقه زیادی به کارهای آزمایشگاهی دارند و توانایی های لازم را در این خصوص دارا می باشند از کسانی محسوب می شوند که می توانند موفقیت هایی در این رشته به دست بیاورند. از نظر تنوع رشته های دانشگاهی گروه علوم تجربی بعد از ریاضی و فیزیک در رتبه دوم قرار دارد. نکته جالب توجه آنجاست که اکثر افرادی که این رشته را انتخاب می کنند به پزشکی علاقه مند هستند، اما باید توجه داشت که ظرفیت دانشگاه ها در این زمینه محدود می باشد. بسیاری از فارغ التحصیلان دانشگاهی این گروه در مراکز درمانی و بهداشتی مشغول به کار می شوند.

- شرایط ورود به رشته علوم تجربی

رشته علوم انسانی

 از شرایط اصلی برای ورود به این رشته قوی بودن در دروس ادبیات و عربی است ، همچنین دانش آموز باید توانایی خود را در درس مطالعات اجتماعی نشان داده باشد.  این رشته دانش و معلومات مربوط به علوم انسانی را در بر  می گیرد. موضوع اصلی علوم انسانی مطالعه مسایل مربوط به انسان است. زبان و ادبیات ملل مختلف، ادیان و مذاهب مختلف، علوم ورزشی، باستان شناسی، تاریخ، جغرافیا، اقتصاد، جامعه شناسی، علوم اجتماعی و مردم شناسی، فلسفه و منطق، روان شناسی، مدیریت بخش های مختلف اقتصادی، بازرگانی و دولتی، مسایل مربوط به خانواده و علوم تربیتی از محورهای اصلی این رشته محسوب می شود. برای توفیق در این رشته علاوه بر علاقه مندی به علوم انسانی و قدرت حافظه خوب، توانایی علمی در دروسی چون ادبیات، عربی، تاریخ، جغرافیا، فلسفه و منطق و مطالعات اجتماعی از نیازهای اصلی به حساب می آیند. اکثر مشاغلی که محور اصلی آن ها انسان می باشد، با علوم انسانی در ارتباط هستند. طی سال های اخیر استقبال در این رشته کاهش یافته است اما هنوز هم در کنکورهای سراسری بیشترین شرکت کننده در گروه ادبیات و علوم انسانی است. این در حالی است که تعداد دانش آموزان آماده و قوی در این گروه کمتر از گروه های دیگر است.

- شرایط ورود به رشته ادبیات و علوم انسانی

رشته علوم و معارف اسلامی

دانش‌آموز در این رشته با دروس و مباحث اصلی از قبیل اصول فقه، معارف اسلامی، تفسیر قرآن، اخلاق اسلامی، مبادی العربیه، آشنایی با قرآن و... آشنا می‌شود و باید به زبان و ادبیات عرب مسلط بوده و به آن علاقه‌مند باشد چرا که برای ورود به وادیه قرآن و حدیث و مطالعه تاریخ و تمدن کشورهای مسلمان و کتب عرفانی و فلسفه اسلامی و یا تحقیق و مطالعه بر روی فقه و مبانی حقوق اسلامی، آشنایی با زبان عربی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. فارغ التحصیلان این رشته مجاز خواهند بود تا در رشته های دانشگاهی مربوط به گروه ادبیات و علوم انسانی ادامه تحصیل بدهند. همچنین برخی از موسسات آموزش عالی خاص مانند دانشگاه علوم و حدیث، از بین داوطلبین مذکور برای ادامه تحصیل در رشته های مذهبی و اسلامی دانشجو می پذیرد.

- شرایط ورود به  رشته علوم و معارف اسلامی

ب) شاخه فنی و حرفه ای : هدف کلی این شاخه اعتلای فرهنگ و دانش عمومی و احراز آمادگی  نسبی جهت ادامه تحصیل در رشته های علمی – کاربردی است و می توانند در یکی از گروه های تحصیلی مربوط به زمینه های صنعت ، کشاورزی و خدمات ادامه دهند.شاخه‌ فنی و حرفه‌ای در مقطع تحصیلی متوسطه‌ آموزش و پرورش شامل سه زمینه‌ صنعت، خدمات و کشاورزی است و هر زمینه دارای چندین رشته می‌باشد.

مراکز و واحد‌های آموزشی مجری این شاخه «هنرستان» و دانش‌آموزان آن «هنرجو» و دبیران تخصصی آن «هنر‌آموز» نامیده می‌شوند.

از اهداف اصلی شاخه‌ فنی‌ و حرفه‌ای، استقلال فکری و ایجاد زمینه‌ خلاقیت و نوآوری، شناخت بهتر استعداد و علاقه‌ هنرجویان و ایجاد زمینه‌ مناسب برای هدایت آنان به سمت اشتغال، مفید است. چون این شاخه دارای دوره پیش دانشگاهی  نمی باشد هنرجویانی که از هنرستان فارغ التحصیل می شوند نمی توانند در کنکور سراسری و آزاد شرکت کنند. اما به منظور ارتقای سطح مهارت این هنرجویان دوره کاردانی خاصی در دانشگاه جامع  علمی کاربردی، دانشگاه آزاد و دانشکده های فنی و حرفه ای وابسته به آموزش و پرورش طراحی شده است. هنرجویان علاقه مند پس از قبولی در آزمون های ورودی مجاز خواهند بود تا مدرک فوق دیپلم خود را دریافت نمایند و بدین ترتیب با مهارت بیشتری جذب بازار کار شوند.

*- رشته های شاخه فنی و حرفه ای

رشته فنی و حرفه ای دارای ٣ زمینه می باشد

١. زمینه صنعت  ٢. زمینه کشاورزی  ٣. زمینه خدمات

که هر یک جداگانه در زمینه ها تقسیم می شوند و دارای شرایط خاص خودش است .

آثار تحصیل در هنرستان های فنی و حرفه ای

• اشتغال زایی

• کسب منابع اقتصادی(درآمد زایی)

• کسب مهارت

• افزایش اعتماد به نفس ، خودباوری و مسوولیت پذیری پس از توانایی انجام مهارت

• پر کردن اوقات فراغت

• تقویت بهداشت روانی

• تحقق آموزش عملی و عینی

• ایجاد زمینه خلاقیت و ابتکار

ج) شاخه کار و دانش : هدف کلی این شاخه تربیت نیروی انسانی در سطوح نیمه ماهر ، ماهر و  استادکار و سرپرست برای بخش های صنعت ، کشاورزی و خدمات است.شاخه‌ کاردانش در مقطع تحصیلی متوسطه‌ آموزش و پرورش شامل سه زمینه‌ صنعت، خدمات و کشاورزی است. مراکز و واحد‌های آموزشی مربوط به این شاخه «هنرستان کار دانش» نامیده می‌شوند. دانش آموزانی که قصد دارند هر چه سریع تر جذب بازار کار شوند به این شاخه هدایت می شوند البته همان طور که در شاخه فنی و حرفه ای اشاره شد هنر جویان کاردانش نیز می توانند ادامه تحصیل دهند. دانش آموزانی که توانایی و حوصله کمتری برای یادگیری دروس نظری و حافظه محور دارند و تمایل بیشتری به انجام مشاغل عملی و مهارتی دارند برای تحصیل در این شاخه مناسب هستند. از آنجا که تنوع رشته در این شاخه بسیار زیاد است توانمندی های مربوط به این شاخه نیز گسترده است. به همین علت علاقه مندان باید در انتخاب رشته دقت بیشتری داشته باشند.

آیین نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان

نظر به اهمیت، ضرورت و نقش راهنمایی و مشاوره تحصیلی در شناسایی و رشد همه جانبه استعداد ها ، توانایی ها و رغبت های دانش آموزان، متناسب با نیاز حال و آینده ی کشور و آماده سازی آنان برای انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی خود که همزمان با تعلیم و تربیت رسمی آغاز و تا پایان دوره دوم متوسطه استمرار دارد و در راستای مفاد سند تحول بنیادین آموزش و پرورش و برنامه درسی ملی جمهوری اسلامی ایران ((آیین نامه هدایت تحصیلی دانش آموزان)) به شرح زیر به تصویب می رسد :

ماده 1 : تعریف

هدایت تحصیلی فرآیندی است که طی آن با ارایه خدمات راهنمایی و مشاوره به دانش آموز کمک می شود تا استعداد ها، توانایی ها، علایق و ویژگی های شخصیتی خویش، شاخه ها و رشته های تحصیلی، حرف و مشاغل مورد نیاز جامعه را شناخته و بر اساس آن اقدام به انتخاب اولویت شاخه، گروه و رشته تحصیلی مناسب نماید.

ماده 2 : اهداف

1. شناسایی استعداد،توانایی،علاقه و ویژگی های شخصیتی دانش آموزان

2. کمک به انتخاب آگاهانه رشته تحصیلی و مسیر آینده شغلی و حرفه ای دانش آموز

3. کمک به هدایت متوازن دانش آموزان به شاخه ها و رشته های تحصیلی بر اساس سیاست های ابلاغی کشور.

ماده 3 : ملاک ها و معیارها

ملاک های هدایت تحصیلی : هدف آن است که دانش آموزان به مناسب ترین شاخه یا رشته تحصیلی بر  اساس استعداد و علاقه و نه امکانات و نیاز های کشور راهنمایی شوند.

در هدایت تحصیلی دو ملاک کلی مد نظر است که عبارتند از :

1) نمرات دوره متوسطه اول به میزان 35 امتیاز

2) نظر مشاور بر اساس بررسی های مشاوره ای به میزان 65 امتیاز می باشد.

هدایت دانش آموزان به شاخه، گروه و رشته های تحصیلی بر اساس ملاک ها و معیار های زیر انجام می شود:

1. نظر دانش آموز:  توجه به انتخاب و اولویت بندی دانش آموز از بین شاخه ها و رشته های تحصیلی موجود در دوره دوم متوسطه، به میزان 10 درصد.( بر اساس نمونه برگ شماره 2)

2-  نتایج آزمون های مشاوره ای:  برگزاری آزمون های استعداد،رغبت،شخصیت و ارزش های تحصیلی – شغلی از دانش آموزان، به میزان 300 درصد

3- نتایج عملکرد تحصیلی:  بررسی نتایج نمرات دانش آموزان در تمام دروس دوره اول متوسطه با ضرایب اختصاصی هر یک از آنها در رشته ها و گروه های تحصیلی، به میزان 355 درصد

4. نظر والدین: اخذ نظر والدین در اولویت های انتخاب رشته فرزند خود، به میزان 5. ( بر اساس نمونه برگ شماره 33) .

5. نظر معلمان: توجه به نظر معلمان تمام دروس دوره اول متوسطه در تعیین اولویت های انتخاب شاخه و رشته تحصیلی دانش آموزان، به میزان 100 درصد.

6. نظر مشاور: بررسی تخصصی عملکرد تحصیلی دوره ابتدایی  و متوسطه،نتایج آزمون ها،مصاحبه و مشاوره با دانش اموزان و والدین و توجه به نمره هویت  کسب شده، به میزان 100 درصد

ماده4 : سیاست گذاری و اجرا

الف : سیاست ها و خط مشی های توسعه متوازن شاخه ها و رشته های تحصیلی توسط وزارت آموزش و پرورش پیشنهاد و به تصویب شورای عالی آموزش و پرورش می رسد.

ب : به منظور برنامه ریزی، هماهنگی و نظارت بر اجرای فرآیند هدایت تحصیلی دانش آموزان مبتنی بر سیاست ها و خط مشی های مصوب توسعه متوازن شاخه و رشته های تحصیلی، ((شورای برنامه ریزی هدایت تحصیلی)) در سطح ستاد وزارت آموزش و پرورش تشکیل می شود. وظایف و ترکیب اعضای این شورا توسط وزارت آموزش و پرورش تعیین و ابلاغ می شود.

ماده5 : زمان هدایت تحصیلی

هدایت تحصیلی به صورت فرآیندی از دوره ابتدایی با تشکیل پرونده مشاوره ای آغاز و با انجام مداخله های مشاوره ای و آموزشی تا پایان دوره دوم متوسطه، ادامه می یابد، لکن انتخاب شاخه، گروه و رشته تحصیلی در پایان پایه نهم صورت می پذیرد.

تبصره1: نمون برگ هدایت تحصیلی همزمان با اعلام نتایج امتحانات خردادو شهریور ماه ، برای همه دانش آموزان صادر و پس از تایید مسئول ثبت نمرات، مشاور و مدیر مدرسه تا نیمه تیر ماه همان سال برای قبولی های خرداد و همزمان با اعلام نتایج شهریور ماه برای قبولی های شهریور در اختیار دانش آموز قرار می گیرد.

تبصره2: دانش آموزان در شاخه نظری به انتخاب رشته تحصیلی و در شاخه های فنی و حرفه ای و کار و دانش به گروه تحصیلی هدایت می شوند. تعیین رشته در شاخه های فنی و حرفه ای و کار و دانش بر اساس شیوه نامه ای خواهد بود که وزارت آموزش و پرورش تهیه و ابلاغ می کند.

ماده6 : مسئولیت هدایت تحصیلی

مسئولیت برنامه ریزی و اجرای فرآیند هدایت تحصیلی دانش آموزان بر عهده مشاور مدرسه است و همه کارکنان آموزشی و پرورشی مدرسه ملزم به همکاری با وی می باشند. مسئولیت نظارت بر حسن  اجرای هدایت تحصیلی دانش آموزان و تایید نهایی نمون برگ آن بر عهده مدیر مدرسه می باشد.

ماده7 : تغییر شاخه یا رشته تحصیلی

تغییر شاخه و رشته تحصیلی در پایان پایه دهم بلامانع است. ضوابط و مقررات آن به تصویب کمیسیون اساسنامه ها و مقررات تحصیلی شورای عالی آموزش و پرورش می رسد.

ماده8 : دامنه اجرا

توزیع شاخه، رشته ها و هدایت تحصیلی دانش آموزان در مدارس عادی، استعداد های درخشان، استثنایی، شاهد، نمونه دولتی، وابسته، داوطلبان آزاد، سایر مدارس خاص و غیردولتی بر اساس این آیین نامه انجام می شود. با تصویب این آیین نامه سایر قوانین و مقررات مغایر کان لم یکن تلقی می شود.

خلاصه عوامل اساسی تاثیر گذار  بر هدایت تحصیلی پایه نهم عبارتند از:

1-نمرات دوران متوسطه اول (راهنمایی )

2- آزمون  استعداد ( هوش )     

3- آزمون رغبت      

4- نظر دبیران

5- نظر دانش آموزان

6- نظر والدین

7- نظر مشاور

برخی از عواقب عدم علاقه به رشته ی تحصیلی عبارتند از:

- بی انگیزه بودن نسبت به درس و تحصیل ؛

- عدم تمرکز در مطالعه و کاهش یادگیری در دروس  و افت تحصیلی ؛

- بی هدفی و سر در گمی ؛

- روی آوردن به انحرافاتی مانند اعتیاد ؛

- نداشتن ارتباطات سالم و قوی با سایر ین ؛

- هدر دادن سرمایه و وقت ؛

- ایجاد بار اضافی برای سیستم ؛

- لذت نبردن از دوران دانشجویی،

جمع بندی و نتیجه گیری

خلاصه لازمه ی انتخاب رشته ی تحصیلی و شغلی داشتن مجموعه ای از اطلاعات و مهارت ها است . این اطلاعات و مهارت ها را می توان به سه گروه اصلی تقسیم بندی کرد :

1)  اطلاعات مربوط به خود و امکانات شخصی   

2)  اطلاعات مربوط به محیط های تحصیلی و شغلی

3) مهارت های برنامه ریزی و تصمیم گیری و حل مساله

به طور کلی منابع کسب اطلاعات تحصیلی – شغلی را می توان به سه دسته ی زیر تقسیم کرد :

الف) منابع شخصی (انسانی):

1) والدین ، اقوام ، دوستان و ...   2) مشاور ، دبیر راهنما 3) مشاوران مراکز یا هسته های مشاوره  4) مشاوران دانشگاه ها و مراکز جهاد و دانشگاهی  5) مشاوران کلینیک ها و مراکز مشاوره خصوصی  6) کارمندان و شاغلان یک حرفه  7) بازدیدها   8) دعوت از صاحبان مشاغل   9) تجربه کاری  10) نمایشگاه های تحصیلی و شغلی

ب) منابع نوشتاری : 1) دفترچه های سازمان سنجش  2) نشریه پیک سنجش         3) روزنامه ها  4) جملات و نشریات تخصصی  5) کتابخانه ها  66) فرهنگ مشاغل

ج ) سایر منابع : 1) رادیو و تلویزیون     2) فیلم های ویدیویی.

-  حق مسلم هر انسانی است که رشته و شغلی را آزادانه انتخاب بکند.  

- برای آنکه انتخاب رشته و شغل مناسب تر انجام بگیرد مشاور باید فرد را از نیاز های شغلی مملکت آگاه سازد و رغبت ها و استعداد های فرد را به او بشناساند. مشاور فقط نقش مشورتی و راهنمایی فرد را بر عهده دارد و هیچ گاه فرد را به انتخاب رشته و شغل معینی مجبور نمی کند. در عین حال مشاور می تواند شغل یا رشته و مشاغلی را به مراجع پیشنهاد نماید.

- اشتغال یکی از اساسی ترین فعالیت های زندگی است و فرد باید سرانجام شغلی را برگزیند و از آن طریق به زندگی اش ادامه دهد. اشتغال از درجه اهمیت بسیار بالایی برخورد دار است زیرا هستی فرد و استمرار جامعه به آن بستگی دارد. شغل نحوه گذراندن زندگی فرد را مشخص می سازد و اگر افراد در  مشاغلی که به تخصص آنان مربوط است به کار مشغول شوند علاوه بر خشنودی و احساس رضایت ، مملکت خود را به سوی خودکفایی در زمینه های گوناگون سوق خواهند داد. حصول این هدف ها از طریق اعمال درست و جدی راهنمایی شغلی ممکن است.

- برای اشتغال درست و موفق ، تحصیلات که به صورت گذراندن دوره آموزشی –رسمی یا غیر رسمی- و کارآموزی است ضرورت دارد. برای تحصیلات می توان دو هدف مهم را در نظر گرفت :

1) یکی افزایش دانش و آگاهی و بینش فرد درباره ی خود و جهان پیرامون

 2) دیگری آماده شدن برای اشتغال ، تولید و خدمت به همنوع .  

 بنابراین تحصیلات و انتخاب رشته مناسب ، مقدمه و پیش نیاز ضروری برای اشتغال به حساب می آید و راهنمایی تحصیلی وسیله ی آموزشی برای تحقق راهنمایی شغلی است .

- در زمینه ی موفقیت دانش آموزان یادآوری دو مورد ضروری است :

الف) اول آن که موفقیت دست کم به:

 1 ) توان و استعداد 2) میزان تلاش و کوشش  3) امکانات خانه و مدرسه بستگی دارد معلمان و والدین و دست اندر کاران آموزش و پرورش ، به هنگام بررسی و قضاوت درباره میزان موفقیت دانش آموزان باید به سه عامل یاد شده توجه کنند و بدون در نظر گرفتن آن ها درباره هیچ دانش آموزی قضاوت نکنند.

ب) دوم آنکه شیوه ی مرسوم در اکثر مدارس ما مبنی بر این که در هر کلاس فقط به یک نفر از دانش آموزان که بالاترین نمره را کسب کرده است جایزه می دهند روش ناپسند و غیر علمی است.

- اعمال برنامه های راهنمایی تحصیلی به طور مناسب ، موجب می شود که توزیع دانش آموزان به رشته های مختلف تحصیلی در دبیرستان و دانشگاه ها بر اساس ویژگی های فردی و نیازهای شغلی جامعه به طور صحیح انجام پذیرد. این امر از به هدر رفتن سرمایه های ملی کشور و اتلاف فرصت ها و در نهایت از تورم یا کمبود در برخی رشته های تحصیلی و ایجاد مشکلات شغلی پیشگیری می کند.

- راهنمایی تحصیلی موجب بازدهی و کارآمدی بیشتر نظام آموزشی ، افزایش پیشرفت و کاهش افت تحصیلی ، تقلیل مشکلات رفتاری دانش آموزان ، ایجاد جو سالم و صمیمی بین دانش آموزان و کارکنان مدرسه ، افزایش رضایت خاطر دانش آموزان و ارتقای اعتماد به نفس دانش آموزان می شود.

- هدایت تحصیلی به صورت فرآیندی از دوره ابتدایی با تشکیل پرونده مشاوره ای آغاز و با انجام مداخله های مشاوره ای و آموزشی تا پایان دوره دوم متوسطه، ادامه می یابد، لکن انتخاب شاخه، گروه و رشته تحصیلی در پایان پایه نهم صورت می پذیرد.

فهرست منابع و مآخذ

- آیین نامه هدایت تحصیلی وزارت آموزش و پرورش

برنامه مصوب کارورزی2 پردیس حکیم فردوسی استان البرز-کرج

. معرفی درس و منطق آن

اگر تدریس را فرایندی سازمان‌یافته، اخلاقی و متعهدانه بدانیم که نیازمند بهره‌گیری از یافته‌های علمی، شهود[1] و خلاقیت در موقعیت‌های بی‌بدیل و منحصر به­فرد است، در آن صورت برنامه کارورزی به جای تمرکز انحصاری بر آموزش فنون، نیازمند آن است که دانشجومعلم فعالانه با موقعیت‌های واقعی در سطح کلاس درس روبرو شود و به آنان کمک کند تا با به کارگیری روش‌های استدلالی/ منطقی به بررسی موقعیت‌های یادگیری پرداخته و با آگاهی انتقادی نسبت به تجربیات اندوخته شده به آفرینش الگوهای ذهنی و طرح‌واره‌هایی بپردازند که به آنان در اتخاذ تصمیمات اثربخش و ارزیابی نتایج حاصل از تصمیمات جهت برنامه‌ریزی کمک کند.

 تدریس عملی وابسته به موقعیت است و با ویژگی‌های شخصی معلم و آن‌چه او در یک مکان و زمان خاص انجام می‌دهد مرتبط است. از این رو فرصت‌های یادگیری تدارک دیده شده در کارورزی 2، به دنبال آن است تا دانشجومعلم را در معرض دانش کاربردی که ترکیبی از انواع مختلف دانش (بیانی[2]، رویه‏ای[3]، موقعیتی[4]، فراشناختی[5]) است قرار داده، به آنان کمک کند تا به تأمل در باره موقعیت‌های تربیتی بپردازند.

در این برنامه از طریق طراحی فعالیت‌های یادگیری امکان کسب تجربیات مستقیم، بررسی نتایج و بازاندیشی در خصوص دیدگاه‌های مختلف و دریافت‌های خود را به دست آورند. در برنامه کارورزی 2، دانشجو با قرار گرفتن در معرض تکالیف اصیل[6]، توانایی تأمل در عمل رابه طور مقدماتی از طریق مشارکت در فرآیند آموزش (فردی، گروه‌ های کوچک/گروه‌های بزرگ) و نهایتاً اجرای مستقل فعالیت‌های یادگیری در سطح کلاس درس کسب خواهد نمود و به  درک صحیحی نسبت به آن‌چه در کلاس جریان دارد دست می‌یابد. آگاهی نسبت به تصمیمات ناظر به برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی، به عنوان یک فرآیند تأملی به شناخت جهت‌گیری حرفه‌ای، نوع تفکر و سبک تدریس دانشجو کمک خواهد کرد.

مشخصات درس نوع درس: کارورزی تعداد واحد: 2 زمان درس: 128 ساعت پیشنیاز: کارورزی 1 نحوه آموزش: مشترک	نام درس: کارورزی 2
	اهداف/ پیامدهای یادگیری: در پایان این واحد یادگیری دانشجو قادر خواهد بود: 1. با تداوم مطالعه موقعیت یادگیری (در سطح کلاس‌درس یا مدرسه) مشکلات/ نیازهای فردی، گروه‌های کوچک/ بزرگ را شناسایی/ بازشناسی کند و فعالیت‌هایی را برای رفع مشکلات/ نیازهای یادگیری طراحی، تولید، اجرا و ارزیابی نماید. 2. تجربیات خود از مشارکت در فرآیند آموزش را واکاوی نموده و یافته‌های خود را روایت نماید.
شایستگی اساسی: 2. فرصت­های یادگیری، محتوای درس و ساختار آن

ملاک­ها	سطح 1	سطح 2	سطح 3
مطالعه موقعیت	توانسته است موقعیت‌های یادگیری را با جمع‌آوری اطلاعات توصیف نماید. اما نتوانسته است مشکل/ نیاز را به کمک شواهد تبیین نماید.	توانسته است موقعیت­های یادگیری را با جمع‌آوری اطلاعات به صورت نظام­مند برای شناسایی مشکل یادگیری/ نیاز توصیف نموده و راه‌حل/های بهینه را با کمک شواهد جمع‌آوری شده از موقعیت تبیین نماید	توانسته است موقعیت­های یادگیری را با جمع‌آوری اطلاعات به صورت نظام­مند برای شناسایی مشکل یادگیری/ نیاز توصیف نموده و راه‌حل/های بهینه و روش مداخله را با کمک شواهد معتبر و یافته‌های علمی تبیین کند.
فعالیتِ آموزش/ یادگیری	فعالیت یادگیری طراحی شده ناظر به نیاز/ مسئله شناسایی شده در یکی از انواع (فردی، گروه کوچک، جمعی) است، اما گزارش اجرا و ارزیابی نشان دهنده تأثیر گذاری بر حل مشکل/ رفع نیاز نیست.	فعالیت یادگیری طراحی شده از انسجام برخوردار است و گام های اجرای آن به وضوح مشخص شده است. ارزیابی از اجرای فعالیت نشان‌دهنده تأثیرگذاری بر حل‌مسئله/ رفع نیاز در انواع (فردی، گروه کوچک/ جمعی) است.	فعالیت یادگیری طراحی شده، امکان ایجاد انعطاف و اتخاذ تصمیمات آگاهانه ناظر به موقعیت آموزش/ یادگیری را فراهم  نموده و نتایج ارزیابی از اجرای نیز منعکس‌کننده تأثیر راه‌حل‌های به کارگرفته شده در حل مسئله/ رفع نیاز در انواع (فردی، گروه‌کوچک/ جمعی) است.
توسعه حرفه‏ای	گزارش عملکرد شامل فعالیت‌های انجام شده در طول نیم‌سال است، اما یافته‌ها به گونه‌ای که انعکاس‌دهنده دلایل موفقیت/ توانایی‌ها، محدودیت‌های حرفه‌ای خود و راه هایی برای توسعه آن ارائه نشده است.	گزارش عملکرد شامل فعالیت‌های انجام شده در طول نیم‌سال است و یافته‌ها انعکاس‌دهنده دلایل موفقیت/ توانایی‌ها، محدودیت‌های حرفه‌ای است اما راهکارهایی برای توسعه حرفه‏ای ارائه نشده است.	گزارش عملکرد شامل فعالیت‌های انجام شده در طول نیم‌سال است و یافته‌ها انعکاس‌دهنده دلایل موفقیت/ توانایی‌ها، محدودیت‌های حرفه‌ای است و راهکارهای عملی برای توسعه حرفه‏ای ارائه شده است.
تدوین و ارائه گزارش	در گزارش ارائه شده از موقعیت‌های یادگیری کد گذاری، و طبقه‌بندی گزاره­ها در قالب مضامین و ساختار پژوهش روایتی انجام شده، اما شواهد و مستندات کافی برای یافته‌ها ارائه نشده است.	در گزارش ارائه شده از موقعیت‌های یادگیری کدگذاری، و طبقه‌بندی گزاره­ها در قالب مضامین و ساختار پژوهش روایتی رعایت شده و شواهد و مستندات کافی برای یافته‌ها ارائه شده است.	در گزارش ارائه شده از موقعیت‌های یادگیری کدگذاری، و طبقه‌بندی گزاره­ها در قالب مضامین و ساختار پژوهش روایتی رعایت شده و شواهد و مستندات مبتنی بر مستندات تجربی و علمی است .

2. فرصت­های یادگیری، محتوای درس و ساختار آن

جلسه اول:

معرفی برنامه کارورزی و تکالیف عملکردی، نحوه طراحی فعالیت‌های یادگیری، شیوه تنظیم روایت‌ها، برنامه زمان‌بندی سمینارها در سطح مدرسه و واحد آموزشی و چگونگی ارزیابی از عملکرد دانشجویان بر اساس پیامدها و سطوح عملکرد.

جلسه دوم تا شانزدهم:

در طول این جلسات دانشجو در مدرسه حضور خواهد داشت و جلسات بحث کارورزی برحسب مورد می‌تواند در سطح مدرسه یا واحد آموزشی تشکیل شود. از آن‌جایی که در برنامه کارورزی 2، دانشجو در مقیاس خرد در فعالیت‌های یادگیری که در سطح کلاس درس مشارکت می‌کند و از این طریق به تجربیات دست اول در زمینه یادگیری دست خواهد یافت لذا، ضروری است دانشجویان بر اساس گزارش پایانی ارائه شده در نیم‌سال اول، مسئله‌ها/ نیازهای تأثیرگذار بر یادگیری دانش‌آموزان را در سطح فردی، گروه‌های کوچک، گروه کلاسی شناسایی و آن‌ها را در قالب فعالیت‌های یادگیری طراحی و تدوین نموده و با هدایت معلم راهنما (به صورت مشترک با معلم راهنما یا به صورت مستقل زیر نظر معلم راهنما اجرا نماید) به حل مسئله / پاسخ به نیازها اجرا نماید. این مسئله‌ها/ نیازها می‌تواند ناظر به عملکردهای شناختی یا عاطفی- هیجانی دانش‌آموزان باشد. گفتگو با دانشجو قبل و بعد از اجرا در ارتباط با طرح طراحی شده، و فرآیند اجرای فعالیت باید در فضایی امن و راحت به گونه‌ای که منجر به یک خود ارزیابی و شناسایی نقاط قوت و ضعف و راهکارهای ارتقاء/ بهبود آن باشد(فرم‌های گفتگو قبل و پس از اجرای فعالیت ضمیمه است).

توصیه: با توجه به این که مسئله‌های شناسایی شده از سوی دانشجویان از عمق و پیچیدگی متفاوتی برخوردار است لذا، می‌توان برحسب موقعیت‌های مطالعه شده نسبت به اجرای فعالیت‌های یادگیری به صورت فردی، گروه کوچک، جمعی اقدام نمود. تصمیم‌گیری در خصوص تقدم و تأخر در اجرای هر یک از این موقعیت‌های یادگیری بر عهده مدرس محترم است).

در صورتی که بنا به دلایلی دانشجو امکان کار بر روی مسئله‌های شناسایی شده در ترم یک را دارا نباشد، توصیه می‌شود در یک نشست مشترک میان معلم راهنما، استاد کارورزی و دانشجو نسبت به شناسایی مسئله‌ها/ نیازها اقدام شده و فعالیت‌های یادگیری بر اساس آن طراحی، اجرا و ارزیابی شود. دانشجویانی که بنا به دلایلی موفق به اتمام کار در ترم یک نشده‌اند می‌توانند با در نظر گرفتن یک برنامه ترمیمی از یک تا چهار هفته نسبت به تهیه/ تکمیل گزارش‌ها و شناسایی مسئله‌ها برای ورود به عرصه با نظر استاد راهنما اقدام نمایند. بدیهی است که نمره این گروه از دانشجویان بر اساس آیین‌نامه آموزشی ناتمام اعلام می‌گردد.

تکالیف عملکردی برای مشارکت در فعالیت‌های کلاسی:

1. تهیه طرح برای مشارکت در فعالیت‌های یادگیری و اجرای مستقل فعالیت‌ها با هماهنگی معلم راهنما.

2. طراحی فعالیت یادگیری برای رفع نیاز/ حل مسئله به صورت فردی و مشارکت در اجرای آن زیر نظر معلم راهنما، تهیه گزارش از اجرای فرآیند اجرای فعالیت، ارزیابی نتایج و تطبیق آن پیش‌بینی‌ها و ارائه پیشنهادها برای طراحی موقعیت یادگیری بعدی.

3. طراحی فعالیت یادگیری برای رفع نیاز/ حل مسئله به برای گروه کوچک و مشارکت در اجرای آن زیر نظر معلم راهنما، تهیه گزارش از اجرای فرآیند اجرای فعالیت، ارزیابی نتایج و تطبیق آن پیش‌بینی‌ها و ارائه پیشنهادها برای طراحی موقعیت یادگیری بعدی.

4. طراحی فعالیت یادگیری برای رفع نیاز/ حل مسئله در سطح جمعی/ کلاس درس و مشارکت در اجرای آن زیر نظر معلم راهنما، تهیه گزارش از اجرای فرآیند اجرای فعالیت، ارزیابی نتایج و تطبیق آن پیش‌بینی‌ها و ارائه پیشنهادها برای طراحی موقعیت یادگیری بعدی.

تکالیف عملکردی برای اجرا توسط دانشجو

1. طراحی فعالیت یادگیری برای رفع نیاز/ حل مسئله به صورت فردی زیر نظر معلم راهنما، تهیه گزارش از اجرای فرآیند اجرای فعالیت، ارزیابی نتایج و تطبیق آن پیش‌بینی‌ها و ارائه پیشنهادها برای طراحی موقعیت یادگیری بعدی.

2. طراحی فعالیت یادگیری برای رفع نیاز/ حل مسئله به برای گروه کوچک به صورت فردی زیر نظر معلم راهنما، تهیه گزارش از اجرای فرآیند اجرای فعالیت، ارزیابی نتایج و تطبیق آن پیش‌بینی‌ها و ارائه پیشنهادها برای طراحی موقعیت یادگیری بعدی.

3. طراحی فعالیت یادگیری برای رفع نیاز/ حل مسئله در سطح جمعی/ کلاس‌درس به صورت فردی زیر نظر معلم راهنما، تهیه گزارش از اجرای فرآیند اجرای فعالیت، ارزیابی نتایج و تطبیق آن پیش‌بینی‌ها و ارائه پیشنهادها برای طراحی موقعیت یادگیری بعدی.

محور طراحی فعالیت‌های الزامی

• طراحی فعالیت یادگیری برای درگیر نمودن دانش‌آموزان

• طراحی فعالیت یادگیری برای مرور مباحث

• طراحی فعالیت یادگیری برای آموزش مهارت‌های کار مشارکتی

• طراحی فعالیت برای پرورش مهارت‌های تفکر

• طراحی تکلیف یادگیری برای یکی از موضوعات درسی

• طراحی فعالیت رفع بدفهمی‌های دانش‌آموزان

• طراحی فعالیت برای رفع عقب ماندگی‌های تحصیلی

• طراحی فعالیت برای تقویت/ بهبود عملکردهای عاطفی (مثل بی‌نظمی، عدم رعایت قوانین)

• طراحی فعالیت یادگیری برای سنجش آموخته‌ها

• سایر فعالیت‌ها به تشخیص معلم راهنما

ساختار طراحی فعالیت ها:

• هدف/ پیامد

• مراحل/گام‌های اجرای فعالیت

  -.....

  - ....

  - ....

  - .....

• مواد/ منابع آموزشی مورد نیاز

• روش بازخورد دادن به دانش‌آموزان در فرایند اجرا

• سنجش آموخته‌ها/ سنجش عملکرد

تهیه گزارش از اجرا

...........

سمینارها

سمینارها در دو شکل اجرا می‌شود:

الف: در سطح مدرسه و پس از مشاهده عملکرد دانشجو در اجرای فعالیت‌ها و بر اساس طرح پیش‌بینی شده با مشارکت معلم راهنما برای کمک به دانشجو در ارزیابی عملکرد خود و برنامه‌ریزی.

ب: در سطح واحدآموزشی به صورت مشارکتی برای به مشارکت گذاشتن تجربیات و یافته‌ها و دستیابی به درک عمیق‌تر از تجربیات کسب شده.

انواع سمینارها

سمینار با حضور معلمان راهنما و دانشجویان دو نوبت در نیم‌سال و الزامی

سمینارهای جمعی برای انتقال یافته‌ها و تجربیات و تبادل‌نظر به صورت ماهیانه و الزامی(با برنامه‌ریزی و اعلام قبلی از سوی مدرس)

سمینار گروهی دانشجویان بر حسب موضوعات مشترک (اختیاری و با درخواست دانشجویان)

3. راهبردهای تدریس و یادگیری

برگزاری کارگاه آموزشی برای طراحی فعالیت‌های یاگیری با رویکرد شناختی، و به کارگیری راهبردهای شناختی برای مطالعه و تحلیل نقادانه موقعیت‌های یادگیری در سطح کلاس‌درس، رویکرد تجربی برای اجرای فعالیت‌ها در سطح کلاس‌درس به صورت فردی، گروه‌های کوچک/ جمعی، راهبردهای مشارکتی، برای مشارکت در سمینارهای کلاسی و به بحث گذاشتن تجربیات و ارائه یافته.

4. منابع آموزشی

منبع اصلی: ..........

منبع فرعی:

5. راهبردهای ارزشیابی یادگیری

ارزشیابی پایانی: ارزشیابی پایانی در درس کارورزی دو بر اساس تهیه طرح فعالیت در سطح کلاس، مشارکت با معلم راهنما در اجرای فعالیت‌های یادگیری، اجرای مستقل فعالیت‌های یادگیری و ارزیابی از نتایج بر اساس پیش‌بینی‌ها، شرکت در سمینارهای کلاسی برای ارائه یافته‌ها و تجربیات به سایر دانشجویان. در این سمینارها دانشجویان باید یافته‌های خود از مطالعه موقعیت‌های تربیتی و آموزشی را ارائه و با استناد به یافته‌های علمی پژوهشی (مطالعه شده در دروس نظری) ارائه و از آن دفاع نمایند.

ارزشیابی فرآیند: ارزشیابی فرآیند بر اساس بازخوردهای داده شده به گزارش‌های ارائه شده در طول نیم‌سال و سمینارهای سطح مدرسه و واحد آموزشی صورت می‌گیرد. میزان مشارکت در بحث‌ها، ارائه یافته‌های جدید، پاسخ به بازخوردهای داده شده و...

ارزیابی پوشه کار: طرح تهیه شده و کلیه گزارش‌ها از اجرای فعالیت‌ها به همراه بازخوردهای داده شده در پوشه توسعه حرفه‌ای دانشجو ضبط و مبنای برنامه‌ریزی برای آموزش‌های بعدی و نیز دفاع از توانایی‌های حرفه‏ای در پایان دوره قرار می‌گیرد. یک نسخه از پوشه در اختیار دانشجو و یک نسخه در واحد آموزشی ثبت و ضبط می‌گردد.

ارزشیابی عوامل مدرسه (مدیر و معلم راهنما): بخشی از ارزیابی دانشجو در پایان نیم‌سال مربوط به گزارش عملکردی است که از سوی معلم راهنما و مدیر مدرسه ارائه می‌گردد.

امتیاز درس کارورزی بر مبنای 100 و به شرح زیر محاسبه می‌شود:

ـ شرکت فعال در جلسات کلاسی(معلم راهنما)، سمینارها (استاد راهنما):  20 امتیاز

ـ نظر معلم راهنما در مورد سطح عملکرد دانشجو بر اساس ملاک های ذکر شده:   30 امتیاز

• نظر استاد راهنما در طراحی، تدوین، اجرای و ارزیابی فعالیت‌ها با توجه به سطح عملکرد دانشجو براساس ملاک‌های ذکر شده 30 امتیاز

• تدوین و ارائه گزارش پایانی توسط استاد راهنما با کسب نظر از معلم راهنما با توجه به سطح عملکرد دانشجو بر اساس ملاک‌های ذکر شده:  20 امتیاز

• حد نصاب قبولی در درس کارورزی 2 70% امتیاز یا نمره 14 می‌باشد.

سایر نکات:

نکات اساسی در تنظیم گزارش پایانی:

1. تنظیم فهرست و فصل­بندی

2. ارائه مقدمه، هدف و تعاریف و مفاهیم کلیدی

3. نگارش ادبی و فنی

4. اعتبار داشتن گزاره‌ها

5. ظرافت و زیبائی ظاهری

6. صحت نحوه تحلیل، تفسیر و نقد گزاره‌ها

7. ارایه نمودارها و عوامل دیداری و هنری مکمل

8. ارائه راه‌حل‌ها و پیشنهادهای برخاسته از یافته­ها

9. ارجاعات روشن، استفاده از منابع معتبر و ارائه پیوست‌ها

10. رعایت ساختار علمی و کلی گزارش بر اساس اصول حاکم بر رشته تحصیلی

در صورتی که بنا به دلایلی دانشجو امکان کار بر روی مسئله­های شناسایی شده در ترم یک را دارا نباشد، توصیه می­شود در یک نشست مشترک میان معلم راهنما، استاد کارورزی و دانشجو نسبت به شناسایی مسئله­ها/ نیازها اقدام شده و فعالیت­های یادگیری بر اساس آن طراحی، اجرا و ارزیابی شود. دانشجویانی که بنا به دلایلی موفق به اتمام کار در ترم یک نشده­اند می­توانند با در نظر گرفتن یک برنامه ترمیمی از یک تا چهار هفته نسبت به تهیه/ تکمیل گزارش­ها و شناسایی مسئله­ها برای ورود به عرصه با نظر استاد راهنما اقدام نمایند. بدیهی است که نمره این گروه از دانشجویان بر اساس آیین­نامه آموزشی ناتمام اعلام می­گردد. (پ3/ص4/ (T7

---

[1]- Intuition

[2]- Declarative knowledge

[3]- Procedural knowledge

[4] - Conditional knowledge

[5] - Metacognitive Knowledge

[6]-Authentictask