تفکر طراحی ، تفکری خلاق

تفکر طراحی (Design Thinking) چیست؟

این روزها سازمان‌‌ها و شرکت‌‌های مختلف با مشکلات و مسائل پیچیده‌‌ای مواجه هستند؛ توسعهٔ کسب‌وکار و سودآوری، رضایت مشتریان، ارائۀ خدمات جدید که متناسب با نیازهای جامعه باشند و ... از جملۀ این مسائل هستند. در دنیایی که روزبه‌روز رقابت سخت‌‌تر و شدیدتر می‌‌شود، شرکت‌‌ها برای اینکه بتوانند بر رقبای خود پیروز شوند، در مواجهه با مسائلی از این دست نیازمند راه‌‌حل‌‌های خلاقانه و چندجانبه‌‌ای هستند و اینجا است که پای روشی به نام Design Thinking (تفکر طراحی) به میان می‌‌آید. تفکر طراحی همان روشی است که شرکت‌‌های بزرگ و پیشرو مانند Apple ،IBM ،Nike و بسیاری شرکت‌های موفق دیگر سال‌ها است که از آن بهره برده‌‌اند و اگرچه مفهوم تفکر طراحی در ایران مفهومی به‌ نسبت جدید است، اما آشنایی با این استراتژی از یک‌ سو و همچنین پیاده‌سازی آن در استارتاپ‌ها، شرکت‌ها و سازمان‌هایمان از سوی دیگر، امری ضروری است چرا که تنها راه موفقیت که چیزی نیست جز خوشحالی مشتریان، با پیاده‌سازی صحیح تفکر طراحی به دست می‌آید.

اولین کسی باشید که به این سؤال پاسخ می‌دهید   

به دنبال همکار و سرمایه گذار در پروژه می گردم.

تفکر طراحی (Design Thinking) چیست و به چه کاری می‌آید؟
تعاریف مختلفی از Design Thinking یا «تفکر طراحی» وجود دارد اما به زبان ساده، تفکر طراحی عبارت است از فرآیند ایجاد ایده‌های جدید و نوآورانه برای حل یک مسئلهٔ خاص (هرچند در این مقاله تنها به جنبۀ سازمانی آن خواهیم پرداخت، اما این روش مختص یک صنعت، سازمان و یا کسب‌وکار خاص نبوده و در تمام جنبه‌های زندگی می‌توان از آن بهره برد).

در تفکر طراحی، به منظور ارائهٔ خدمات یا محصولاتی که با اقبال عمومی مواجه شوند، مدیران کسب‌وکارهای مختلف تمام تمرکز خود را بر End User به منظور حل یک مسئلهٔ پیچیده می‌گذارند؛ استفاده از این روش در یک سازمان یا استارتاپ می‌تواند سبب هماهنگی بیشتر با تغییرات تدریجی نیاز روز بازار و افزایش انعطاف‌پذیری و پاسخگویی آن‌ها در مقابل مشتریان شده و در نهایت، کسب‌وکار را به سطح موفقیت بالاتری می‌رساند اما این در حالی است که تمامی این موفقیت‌ها در گرو خوشحالی کاربران نهایی است!

تفکر طراحی از چه اجزائی تشکیل شده است؟
تفکر طراحی شامل اجزای زیادی است که بسته به کاربرد، ممکن است نام‌ها و عناوین مختلفی برای آن‌ها در نظر گرفته شود اما به طور کلی همۀ این اجزا را می‌توان تحت عناوین کلی تقسیم‌بندی کرد که عبارتند از: 
- بررسی نیازهای بالقوهٔ مشتریان 
- تعریف مسئله 
- ایده‌پردازی 
- پروتوتایپ سازی (مدل‌سازی) 
- تست محصول نهایی

مرحلۀ بررسی نیازهای بالقوهٔ مشتریان و تعریف مسئله، پایه و اساس تفکر طراحی را تشکیل می‌دهند. در این مراحل، مطالعات قوم‌شناسی و مردم‌شناسی (خصوصیات دموگرافیک) صورت گرفته و جامعۀ هدف، خصوصیات و نیازهای آن‌ به طور دقیق مورد شناسایی قرار می‌گیرد. در حقیقت در پایان این مرحله خواهیم دانست که قرار است برای چه افرادی -و با چه خصوصیاتی- خدمات یا محصولاتی را روانهٔ بازار کنیم.

در مرحلۀ ایده‌پردازی، هدف اصلی ارائۀ تعداد زیادی ایدۀ مختلف است که بیانگر روش‌های احتمالی حل مسئله هستند. در این مرحله می‌توان از تکنیک‌های‌ رسم طرح (Sketching)، طوفان فکری (Brainstorming) و رسم نقشهٔ ذهنی (Mind Mapping) استفاده نمود.

آخرین و مهم‌ترین مراحل مرتبط با تفکر طراحی، مدل‌سازی و اجرای آزمایشی ایده است. در این مرحله، ایده‌های ارائه شده در مرحلۀ قبل به نحو ملموس و قابل‌اجرا درآمده و به دفعات مختلف مورد آزمایش و رفع اشکال قرار می‌گیرند.

تکنیک مدل‌سازی (پروتوتایپینگ) کمک می‌کند تا ایدۀ اولیه به مرحلۀ پیشرفته‌تری وارد شده و عملی بودن یا نبودن آن مشخص شود؛ در واقع، در مدل‌سازی باید تمام شرایط اجرای ایده مطابق با شرایطی باشد که نمونۀ ‌نهایی در آن اجرا خواهد شد. هدف اصلی این مرحله این است که ایدۀ اولیه پس از هر بار اجرا کامل‌تر شده و در نهایت به سطحی برسد که بتوان آن را به عنوان راه‌حل مسئلۀ طرح شده در مراحل قبل در نظر گرفت که در نهایت منجر بدین خواهد شد که یکی از نیازهای اساسی کاربران نهایی مرتفع شده و منجر به خوشحالی ایشان گردد. 

مزیت‌های تکنیک تفکر طراحی برای حل مسائل پیچیده
حال ممکن است این سؤال مطرح شود که تفکر طراحی نسبت به سایر روش‌های مرسوم حل مسئله (الگوریتم) چه مزیتی دارد؟ در پاسخ به چنین سؤالی بایستی گفت که تفکر طراحی در سازمان‌ها حول محور مشتری/کاربر می‌چرخد و سود مالی در درجهٔ بعدی اهمیت قرار دارد؛ به عبارت دیگر، نیاز مشتری و تأمین آن موضوع اصلی بررسی‌ها، ایده‌ها و راه‌حل‌ها است به طوری که در تکنیک تفکر طراحی، طی چند مرحله بهترین ایده برای حل مسئله انتخاب می‌شود.

تفکر طراحی با ارائهٔ راه‌حل‌ها و روش‌های متنوع برای تأمین نیازهای واقعی کاربران، به سازمان‌ها کمک می‌کند تا مسئله‌ را از جنبه‌های مختلف مورد بررسی قرار داده، خوشحالی مشتری را به عنوان مهم‌ترین عنصر کسب‌وکار خود ببینند و در نهایت رابطۀ دو سویه و صحیحی با مشتری‌ها برقرار نمایند.

اجرای عملی تکنیک تفکر طراحی در یک شرکت، سازمان یا استارتاپاگر می‌خواهید پویایی، نوآوری و خلاقیت را در تیم خود نهادینه نموده و تیمی پیشرو و موفق باشید -هرچند کار ساده‌ای نیست- در نهایت چاره‌ای جز تبدیل شدن به یک تیم به اصطلاح طراحی‌محور ندارید. اما چه‌طور باید به یک تیم طراحی‌محور تبدیل شد؟

تیم‌های طراحی‌محور بر روی توسعۀ خلاقیت اعضای تیم خود سرمایه‌گذاری می‌کنند؛ در این تیم‌ها، قبل از اینکه محصولی تولید یا خدمتی ارائه شود، همۀ افرادی که به نحو مستقیم یا غیرمستقیم با مشتری در ارتباط هستند (مانند مهندسان، طراحان، بازاریابان و غیره) در قالب یک تیم طراحی متفکرانه تلاش می‌کنند تا مسائل را از تمامی جنبه‌ها بررسی نموده، سپس با همکاری یکدیگر بهترین راه‌حل را ارائه دهند.

برای دستیابی به این تغییر در فرهنگ سازمانی، نخستین مرحله اتخاذ سیاست‌های راهبردی مرتبط و ایجاد تعهد نسبت به آن -به ویژه در سطح مدیران ارشد- است. بسیار مهم است که مدیران ارشد شرکت به ارزش و اهمیت طراحی متفکرانه واقف باشند. از سوی دیگر شکی نیست که این مدیران ارشد برای پیشبرد عملی دیدگاه خود، نیاز به تیمی توانا و بااستعداد دارند؛ بنابراین استعدادیابی کسانی که در طراحی یک محصول دخیل هستند یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش‌روی آن‌ها خواهد بود.

در گام بعد نیاز است که به صورت طولانی مدت و در تمام بخش‌های سازمان، بر روی تقویت پایه‌ها و زیرساخت‌های طراحی، آموزش و پشتیبانی آن سرمایه‌گذاری شود چرا که اگر تفکر طراحی به تمام لایه‌های سازمان نفوذ نکرده باشد، پس از مدتی همه چیز به حالت اولیه باز خواهد گشت و تلاش‌های پیشین بی‌ثمر خواهند ماند! به عبارت دیگر، هر کسی ایده‌های خود را برای خود نگاه خواهد داشت و همکاری و تبادل نظری صورت نخواهد گرفت.

در عین حال، به خاطر داشته باشیم که طی کردن این مراحل تمام اجزای کسب‌وکارمان را درگیر چالش‌های بزرگی خواهد کرد اما اگر با وجود تمام مشکلات موفق شوید این مراحل را به درستی طی کنید، طراحی به یکی از معیارهای اصلی در خدمات و محصولات شرکت تبدیل شده و سودآوری چشمگیری را برای شرکت به ارمغان خواهد آورد. نکتهٔ مهم اینکه به خاطر داشته باشیم Design (طراحی) صرفاً به ظاهر یک محصول، وب‌سایت، اپ موبایل و غیره برنمی‌گردد بلکه به طوری که استیو جابز می‌گوید:

طراحی فقط به اینکه چیزی چه‌طور به نظر می‌رسه برنمی‌گرده بلکه نحوهٔ کارکرد یک محصول رو هم شامل می‌شه.

آنچه در این مقاله رویش بسیار تأکید شد، خوشحالی کاربر است. در حقیقت، کسب‌وکاری که رضایت کاربران نهایی خود را هدف قرار دهد، مسلماً یکی از نتایج چنین مأموریتی کسب منافع مالی بسیار است اما اگر استراتژی ما ابتدا به ساکن کسب سود باشد، ممکن است در این بین خوشحالی کاربران فدا شود و اینجا است که می‌شود گفت ما با یک محصول شکست‌ خورده طرف خواهیم بود!

آیا فکر می‌کنید تفکر طراحی می‌تواند به موفقیت تیم شما کمک کند و آیا تاکنون تجربۀ موفق و یا ناموفقی در این زمینه داشته‌اید؟ نظرات و تجربیات خود را با سایر کاربران سکان آکادمی به اشتراک بگذارید

نردبان استنتاج چیست ؟

خاطرم هست یکی از سخنرانان حرفه‌ای کشور که در زمینه توانمندسازی فردی و انگیزش، دوره‌های مختلفی را برگزار می‌کند خاطره‌ای را از یکی از سمینارهای خود بیان می‌کرد. در آن سمینار سخنران مثل همیشه باانگیزه و انرژی جلسه خود را شروع می‌کند. تقریباً همه باعلاقه و جدیت مشغول گوش کردن به او می‌شوند. در ابتدای سخنرانی، توجه او به فردی جلب می‌شود که به نظر می‌رسد برخلاف بقیه، توجهی به او ندارد و روی صندلی خود ناآرام و بی‌قرار است و دائماً جابجا می‌شود. سخنران با تصور این‌که آن فرد به صحبت‌های او کم‌توجه است، ذهنش درگیر شده و تا پایان جلسه تحت تأثیر آن مخاطب نمی‌تواند آن‌طور که موردنظرش است، سخنرانی کند. پس از پایان جلسه آن شرکت‌کننده برای صحبت با سخنران خود را به او می‌رساند و سخنران که از او ناراحت بوده است به حالت طعنه‌آمیزی به او می‌گوید: “گویا شما هیچ علاقه‌ای به موضوع سخنرانی نداشتید؟” وی با ناراحتی پاسخ می‌دهد: “نه آقای عزیز، من دندان‌درد شدیدی داشتم و علیرغم حال جسمانی ناخوشایندم با دشواری زیاد خودم را به جلسه شما رساندم تا حتماً صحبت‌های شما را گوش کنم و در طول جلسه از درد دندان به خودم می‌پیچیدم!”

حتماً شما هم در شرایطی قرار گرفتید که گفتار یا رفتار شما به‌گونه‌ای برداشت شده که مدنظرتان نبوده و یا قضاوتی در مورد دیگران کردید که صحیح نبوده است. واقعیت آن است که ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که بر اساس تصورات و باورهایمان شکل‌گرفته است، باورهایی که درستی بسیاری از آن‌ها را هیچ‌گاه آزمایش نمی‌کنیم. ما این باورها را قبول داریم چراکه بر اساس نتایجی هستند که از مشاهدات و تجربیات گذشته ما به‌دست‌آمده‌اند. ما فکر می‌کنیم باورهایمان همان واقعیت‌ها هستند و این واقعیت‌ها بسیار واضح و روشن هستند. ما فکر می‌کنیم باورهایمان بر اساس داده‌های واقعی به‌دست‌آمده‌اند و داده‌هایی که ما برای رسیدن به نتایج، انتخاب می‌کنیم همان داده‌های واقعی هستند!

در مقاله “نقاط کور و تصاویر خودساخته ذهن” با یک تمرین ساده نشان داده می شود که چطور ذهن تصاویر خودساخته از واقعیت می‌سازد.

در دنیای کسب‌وکار امروز که در آن، مدیران تحت‌فشار هستند تا تصمیمات خود را به‌سرعت اتخاذ کنند، نیازمند این هستیم که تصمیمات و اقدامات ما بر اساس شواهد و واقعیات موجود‌ باشند نه تصورها و باورهایمان. نردبان استنتاج (Ladder of Inference) ابزاری است که می‌تواند به مدیران کمک کند تا فرآیند ذهنی تصمیم‌گیری و رسیدن به نتایج را بهتر بفهمند و به‌گونه‌ای فکر کنند تا به‌سرعت به نتایج غلط نرسند. همچنین شما می‌توانید از طریق این ابزار فرآیند ذهنی تصمیم‌گیری خود را به شکل صریح‌تری برای دیگران بیان کنید و یا استنتاج‌ها و تصمیم‌گیری دیگران را مورد سؤال قرار دهید.

برای آشنایی با اهمیت سؤال کردن، می‌توانید مقاله “هنر پرسشگری” را مطالعه کنید.

نردبان استنتاج، برای اولین بار توسط روانشناس سازمانی کریس آرگریس (Chris Argyris) ارائه شد و در کتاب پنجمین فرمان پیتر سنگه (Peter Senge) مورد تأکید قرار گرفت. این مدل بیان می‌کند که هر یک از ما برای تصمیم‌گیری در ذهن خود از نردبانی بالا می‌رویم (شکل-۱) که البته در بسیاری از موارد به شکل ناخودآگاه صورت می‌گیرد.

روی پله اول، تجربه‌ها و داده‌های قابل‌مشاهده قرار دارد.

ذهن ما برای تحلیل، زیرمجموعه‌ای از داده‌ها و واقعیت‌ها را انتخاب می‌کند.

ذهن داده‌ها و وقایع را تفسیر می‌کند.

مفروضات خود را به آن‌ها اضافه می‌کند.

بر اساس مفروضات و داده‌های جمع‌آوری‌شده نتیجه‌گیری می‌کند.

بر اساس نتایج، باورهای خود را به‌روز می‌کند.

بر مبنای آنچه فکر می‌کند درست است، عمل می‌کند.

در مثالی که در بالا اشاره کردم، سخنران به رفتار حضار توجه می‌کند (مشاهده واقعیات).

از بین حضار، ذهن او بیشتر توجه خود را متمرکز فردی که دندان‌درد داشته می‌کند (انتخاب).

سخنران از روی پیچ‌وتاب‌هایی که فرد مذکور در طی جلسه به خود داشته، تشخیص می‌دهد او ناآرام و بی‌قرار است (تفسیر وقایع).

سخنران از روی تجربه گذشته بر این فرض است که اگر سخنرانی‌اش برای مخاطب جذاب نباشد مخاطب احساس ناآرامی و بی‌قراری می‌کند (مفروضات).

مجموعاً با کنار هم قرار دادن تفسیرش از وقایع رخ‌داده و مفروضات خود به این نتیجه‌ می‌رسد که شنونده به موضوع علاقه‌ای ندارد (نتیجه‌گیری).

 سخنران در ادامه به این باور می‌رسد که سخنرانی‌اش جذاب نیست (باورها).

 درنهایت این باور در عملکردش اثر منفی می‌گذارد و تمرکز او را در حین سخنرانی به هم می‌ریزد (اقدامات).

شکل-۱

در واقعیت این چرخه می‌تواند به شکل منفی ادامه پیدا کند. ازآنجاکه باورهای ما نقش مهمی در این‌که ما چه وقایع و داده‌هایی را انتخاب می‌کنیم دارد، تداوم این چرخه می‌تواند ما را به‌سرعت به نتیجه‌گیری‌های نادرستی برساند. بعید نیست که در آن جلسه سخنران با تکرار حرکات فرد مذکور و یا مشاهده کوچک‌ترین حرکتی از سمت سایر حضار که نشانی از بی‌توجهی باشد، این باور را در خود تقویت کرده که سخنرانی‌اش به‌اندازه کافی برای دیگران جذاب نبوده و در طی سخنرانی دچار نگرانی و افت عملکرد شده است. به همین دلیل معمولاً به کسانی که در جمع سخنرانی می‌کنند، توصیه می‌شود بیشتر به کسانی که به نظر می‌رسد به آن‌ها خوب گوش می‌کنند، توجه کنند.

نردبان استنتاج چه پیامد‌هایی می‌تواند داشته باشد؟

ما از این فرآیند در طول روز بارها و بارها استفاده می‌کنیم و بر اساس آن تصمیم می‌گیریم. در عین کارا بودن، این فرآیند می‌تواند مشکلاتی را نیز به دنبال داشته باشد.

یک مشکل اصلی این است که افراد فرض می‌کنند که دیگران نیز، دنیا را مانند خودشان می‌بینند؛ بنابراین وقتی افراد با یکدیگر بحث می‌کنند و به اختلاف می‌رسند، غالباً بحث بر سر نتیجه‌گیری‌هاست. ما این‌گونه تصور می‌کنیم که دیگران نیز همان زیرمجموعه از داده‌ها و وقایعی را که انتخاب می‌کنند که ما انتخاب کرده‌ایم، فکر می‌کنیم آن‌ها همان مفروضات ما را دارند و مانند ما آن‌ها را تفسیر می‌کنند.

نکته دیگر آنکه همان‌طور که در شکل-۱ مشخص است، ما بر اساس باورهایمان، داده‌ها را انتخاب می‌کنیم. درواقع آنچه ما می‌بینیم دنیایی است که باور داریم نه دنیایی که واقعاً وجود دارد. ذهن ما نمی‌تواند حجم زیادی از اطلاعات را تفسیر و تحلیل کند بنابراین به “عمومی‌سازی” و “کلیشه‌سازی” روی می‌آورد. این روش ممکن است از بعضی جهات کارآمد باشد ولی در بعضی موارد ما را نسبت به حقایق کور می‌کند. هرچه باورهای ما صلب‌تر و محدودتر باشد، ذهن، داده‌ها و واقعیت‌های محدودتری را برای نتیجه‌گیری و تصمیم‌گیری انتخاب ‌می‌کند.

حلقه دوم، مربوط به اعمال و رفتارهای ماست که می‌تواند منجر به تحقق‌پذیری پیامبرگونه (Self-fulfilling Prophecy) شود. به‌این‌ترتیب که بر اساس باوری که به آن رسیدیم، اعمالی را انجام دهیم که به تحقق مفروضات و باورهای ما کمک کند. در مثال مذکور در طول سمینار به‌تدریج افکار سخنران بر روی عملکردش اثر گذشته و درنهایت او نتوانسته آن‌گونه که خودش انتظار داشته است سخنرانی کند. بدتر آنکه اگر این روند ذهنی ادامه پیدا کند شخص ممکن است از این‌که مفروضات و باورهایش تائید شده، احساس رضایت درونی کند و اقدامی برای بیرون آمدن از این چرخه منفی نکند.

در عمل چگونه می‌توان از این مدل استفاده کرد؟

برای کمک به تصمیم‌گیری بهتر، لازم است این فرآیند را از حالت ضمنی خارج کنیم و به شکل صریح‌تری طی کنیم. نکات زیر می‌تواند در این راستا کمک کند:

چه داده‌هایی انتخاب‌شده‌اند و چرا؟ آیا داده‌ها را به شکل دقیق و نظام‌مندی انتخاب کرده‌ایم؟

چه فرضیاتی در مورد مسئله موردبحث دارید و چرا؟ آیا این فرضیات معتبر هستند؟

وقتی با افراد دیگری بحث می‌کنید، برداشت‌های یکسانی از واژه‌ها و مفاهیم وجود دارد؟

فرآیند نتیجه‌گیری خود را از مفروضات و داده‌ها دوباره تحلیل کنید.

چه باورهایی رفتار‌ها و اقدامات شما را شکل می‌دهند؟

چرا اقدامات فعلی را انجام می‌دهید؟ آیا اصلاً مسیرهای دیگری برای حل مسئله وجود دارد؟

سعی کنید از مراحل گفته‌شده به‌سرعت عبور نکنید. روی هر یک از مراحل با طمأنینه تمرکز کنید، حتی می‌توانید از همکار یا دوست خود بخواهید در هریک از مراحل نردبان استنتاج، شما را همراهی کند و نحوه تفکرتان را به چالش بکشد.

ابزار نردبان استنتاج می‌تواند در تصمیم‌گیری گروهی نیز بسیار کارآمد باشد. این ابزار به شما کمک می‌کند فرآیند تصمیم‌گیری و نحوه رسیدن به نتیجه را به شکلی شفاف و صریح‌تری برای دیگران توضیح دهید و بحث پیرامون مسئله را به شکل ساختارمند و کارآمدتری دربیاورد. یقین دارم برای خودتان هم جالب خواهد بود که بفهمید چگونه به آن تصمیم رسیدید!

منابع:

King, L. (2013). “The Ladder of Inference: Why We Jump to Conclusions and How to Avoid It?” https://synergycommons.net/resources/the-ladder-of-inference/

Senege, P.M., Kleiner, A., Roberts, C., Ross, R. B., & Smith, B. J. (1994). “The Fifth Discipline Fieldbook: Strategies and Tools for Building a Learning Organization.” Nicholas Brealey Publishing

Sadovey, L. (2015). “Automating Bad Decisions and the Ladder of Inference.” http://blogs.sas.com/content/valuealley/2015/12/15/automating-bad-decisions-and-the-ladder-of-inference/

یادگیری تک حلقه ای ودو حلقه ای چیست ؟

پس از گذشت چند سال، مدیران ارشد یک شرکت تصمیم می‌گیرند تا  یکی از محصولاتی را که در ابتدا خیلی به آن امید داشتند، کنار بگذارند. ضرری که شرکت متحمل شده بود به حد غیرقابل‌تحملی رسیده و عملاً آن محصول شکست‌خورده  بود؛ اما شش سال قبل از این تصمیم، افرادی در سازمان بودند که باور داشتند که باید تولید این محصول متوقف شود. سه نفر از این افراد از مدیران تولید بودند که به‌صورت روزانه مشکلات تولید محصول جدید را لمس می‌کردند. دو نفر از مدیران بخش بازاریابی نیز متوجه شده بودند مشکلات بخش تولید قابل‌حل نیست مگر با بالا بردن سطح هزینه تولید که درنهایت منجر به افزایش قیمت محصول شده و آن را در بازار غیرقابل‌رقابت می‌کند؛ اما چرا این اطلاعات زودتر به مدیران ارشد شرکت نرسیده بود؟

چندین عامل دست‌به‌دست هم دادند. افرادی که در سطوح پایین‌تر سازمانی بودند فکر می‌کردند که با تلاش بیشتر و کار سخت‌تر می‌توانند خطاها را اصلاح و تبدیل به موفقیت کنند؛ اما هرچه بیشتر جلو رفتند به عمق اشتباه اولیه پی بردند. اقدام بعدی آن بود که اخبار بد را به بالا منتقل کنند، طوری که آن‌ها بشنوند. آن‌ها می‌دانستند که اخبار بد در سطوح بالا خریداری ندارد مگر آن‌که همراه با پیشنهاد‌هایی در راستای بهبود باشد. آن‌ها همچنین می‌دانستند که مدیریت ارشد تا چه حد نسبت به این محصول علاقه دارد و آن را شاخص می‌داند. درنتیجه وقت زیادی را صرف این می‌کردند تا گزارش‌هایی بنویسند که طوری واقعیت‌ها را منتقل کنند که برای مدیران بالاتر شوکه‌کننده نباشد.

وقتی مدیران میانی گزارش‌های افراد پایین‌دست خود را ‌دیدند، آن‌ها را بسیار صریح تلقی کردند. مدیران میانی وقت زیادی را صرف مطالعات تولید و بازاریابی محصول کرده بودند و نمی‌خواستند اعتبار نتایج مطالعاتشان زیر سؤال برود. آن‌ها به زمان احتیاج داشتند تا بررسی کنند اگر چنین پیش‌بینی‌هایی درست است، چگونه باید محصول را اصلاح کنند. اگر قرار بود این اطلاعات بدبینانه به بالا فرستاده شود، مدیران میانی می‌خواستند آن‌ اطلاعات را با پیشنهادهای اصلاحی خوش‌بینانه همراه کنند.

بالاخره زمانی رسید که مدیران میانی هم فهمیدند، محصول جدید انتظارات را برآورده نخواهد کرد و باید واقعیات تلخی را با مدیران ارشد در میان بگذارند؛ اما تصمیم گرفتند حجم اخبار بدی را که منتقل می‌کنند، کاملاً کنترل‌شده و محدود باشد. تاکتیکی که آن‌ها بکار بردند این بود که گزارش‌ها به‌شدت خلاصه‌شده از یافته‌هایشان در اختیار مدیران ارشد بگذارند. آن‌ها استدلال می‌کردند که مدیران ارشد اغلب از حجم زیاد گزارش‌ها شکایت می‌کنند. نتیجه این‌که مدیران ارشد اطلاعات از وخامت اوضاع را به شکل منقطع و تدریجی دریافت می‌کردند و همچنان بر این تصور بودند مدیران میانی و افراد فنی بر روی اوضاع مسلط هستند.

مدیران ارشد کماکان باور داشتند که مشغول عرضه محصول فوق‌العاده‌ای هستند و به تأمین مالی برای تولید و عرضه محصول ادامه دادند. افراد در سطوح پایین‌تر کاملاً گیج و مست اصل شده بودند. نه دلیل تداوم حمایت مدیران ارشد از تولید محصول را می‌فهمیدند و نه دلیل ادامه مطالعاتی که نشان می‌داد تولید و بازاریابی محصول جدید با چه مشکلاتی روبروست. واکنش آن‌ها این بود که از حجم گزارش‌هایی که وخامت اوضاع را نشان می‌داد کاستند و سعی کردند مسئولیت را بر دوش مدیران میانی بیندازند. برای مثال وقتی سرکارگران از مدیر خط تولید درباره مشکلات می‌پرسیدند، پاسخ این بود که شرکت مشغول مطالعه و بررسی مسئله است. این رفتار عملاً نگرانی و حساسیت آن‌ها را نسبت به موضوع کاهش می‌داد. چگونه می‌توان مجموعه این رفتارها را توضیح داد؟

کریس آرگریس (Chris Argyris) از بنیان‌گذاران نظریه‌های یادگیری سازمانی است که تا پایان حیات خود در سال ۲۰۱۳ استاد رفتار سازمانی در دانشگاه هاروارد بود. وی علت اصلی شکست سازمان‌ها را در مواردی مانند مثال بالا، حکم‌فرما شدن فرهنگی که مانع یادگیری فردی و سازمانی می‌شود، می‌داند. از دیدگاه آرگریس یادگیری به معنای شناسایی و اصلاح خطاها است.

یکی از نظریه‌های معروف و کاربردی او درزمینه یادگیری، مفهوم یادگیری تک‌حلقه‌ای (Single-loop Learning) در مقابل یادگیری دوحلقه‌ای (Double-loop Learning) است که در ادامه به تشریح این نظریه می‌پردازم؛ اما قبل از آنکه به سراغ مفهوم یادگیری تک حلقه‌ای و دوحلقه‌ای بروم لازم است مفاهیمی را که آرگریس در این نظریه مطرح می‌کند تشریح کنم.

ارزش‌های کلیدی (Governing Values): اهداف و باورهایی که چارچوب تصمیم‌گیری بوده و فرد یا سازمان تمایل دارد که این عوامل را در محدوده مشخصی ثابت نگه دارد.

استراتژی‌های عملی (Action Strategies): برنامه‌ها و اقداماتی که بر اساس ارزش‌های کلیدی شکل گرفته و هدف آن‌ها معمولاً حفظ همان ارزش‌های کلیدی است.

عواقب (Consequences): نتیجه استراتژی‌های عملی که ممکن است پیش‌بینی‌شده یا غیرقابل‌پیش‌بینی باشد و بر فرد یا سازمان و یا بر دیگران اثر بگذارد.

زمانی که مسئله‌ای به وجود می‌آید، برای بسیاری از افراد اولین گام حل مسئله، جستجوی استراتژی دیگری است که با ارزش‌های کلیدی هماهنگ بوده و در راستای تحقق آن‌ها باشد. به‌عبارت‌دیگر اهداف، ارزش‌ها و قوانین داده‌شده یا انتخاب‌شده، پیش از آنکه مورد سؤال واقع شوند، از آن‌ها استفاده می‌شود. به این فرآیند یادگیری تک حلقه‌ای می‌گویند. رویکرد دیگر، یادگیری دوحلقه‌ای است که در آن به‌صورت دقیق و نقادانه، ارزش‌های کلیدی حاکم بر مسئله بررسی می‌شود. این روش یادگیری ممکن است به دگرگونی ارزش‌های کلیدی  بیانجامد و درنتیجه چارچوب شکل‌گیری استراتژی‌ها و عواقب تغییر کند (شکل-۱).

شکل-۱

اتاقی را در نظر بگیرید که می‌خواهیم در زمستان درجه حرارت هوای آن را در سطح ۲۴ درجه سانتی‌گراد نگه‌داریم. یادگیری تک حلقه‌ای مانند ترموستاتی است که می‌آموزد چه زمانی خیلی گرم و یا خیلی سرد است و درنتیجه این یادگیری، منبع گرم‌کننده را خاموش یا روشن می‌کند. ترموستات به دلیل اینکه می‌تواند اطلاعات (دمای اتاق) را دریافت و عمل تصحیح را اجرا کند، قادر است یادگیری تک حلقه‌ای را اجرا کند. اگر ترموستات می‌توانست علاوه بر تشخیص انحراف از هدف، این فرض را نیز زیر سؤال ببرد که چرا باید دمای اتاق را در سطح ۲۴ درجه سانتی‌گراد نگه دارد، آنگاه می‌توانست یادگیری دوحلقه‌ای داشته باشد.

در یک سازمان نیز، اگر روند شناسایی و تصحیح خطا این امکان را به سازمان بدهد که سیاست‌های جاری خود را بدون تغییر پیش ببرد، یادگیری تک‌حلقه‌ای وجود دارد. یادگیری دو‌حلقه‌ای زمانی رخ می‌دهد که شناسایی و تصحیح خطا به روشی انجام شود که هنجارها، سیاست‌ها و اهداف یک سازمان را اصلاح کند (شکل-۲).

شکل-۲

در مثال ذکرشده وقتی مدیران تولید و بازاریابی، در راستای اصلاح خطاهای محصول جدید تلاش می‌کردند، یادگیری تک حلقه‌ای رخ می‌داد. زمانی که آنان شروع کردند تا این فرض را زیر سؤال ببرند آیا واقعاً تولید محصول جدید به نفع شرکت است، وارد یادگیری دوحقله‌ای شدند چراکه حالا ارزش‌ها و هنجارهای سازمان را مورد سؤال قرار دادند. در این سازمان و بسیاری از سازمان‌های دیگر، این فرهنگ و باور وجود دارد که نباید اهداف و سیاست‌های مدیران را به چالش کشید، بخصوص آن‌هایی را که به‌شدت موردعلاقه مدیران ارشد هستند. اما برای منتقل کردن مشکلات محصول جدید، کارکنان مجبور بودند این هنجار را زیر پا بگذارند. برای مواجهه با این مسئله آنان وادار شدند تا بسیاری از اطلاعات در مورد خطاهای سیستم را پنهان کنند که عملاً مانع از یادگیری دو حلقه‌ای می‌شد.

این سؤال مطرح می‌شود که چرا افراد و سازمان‌ها از یادگیری تک حلقه‌ای به سمت یادگیری دو حلقه‌ای پیش نمی‌روند؟ می‌توان گفت یادگیری تک‌حلقه‌ای زمانی ایجاد می‌شود که نسبت به‌درستی اهداف، ارزش‌ها، چارچوب‌ها و به‌طورکلی استراتژی‌های سازمان اطمینان وجود دارد. در این موارد تمرکز اصلی بر روی روش‌ها و کارآمدتر کردن آن‌هاست. هر بازخوردی از مسئله به راه‌حلی برای افزایش اثربخشی استراتژی‌ها می‌انجامد.

در مقابل، در یادگیری دو‌حلقه‌ای نقش چارچوب‌ها و سیستم‌های یادگیری که اهداف و استراتژی‌های سازمان را شکل می‌دهند، زیر سؤال می‌رود. یادگیری تک‌حلقه‌ای پیروی از روند و عادات موجود و تا حدی برنامه‌های جاری است؛ بنابراین این روش هم برای فرد و هم برای سازمان ریسک کمتری به همراه دارد و تسلط بیشتری را ایجاد می‌کند. یادگیری دوحلقه‌ای خلاقانه‌تر بوده و نتیجه بهتری دارد. این روش یادگیری توجه به کار درست را لحاظ می‌کند. پاسخی که در این روش به مسئله داده می‌شود بنیادی‌تر است، چراکه پیش‌فرض‌های حاکم بر ایده‌ها و سیاست‌ها را موردبررسی قرار می‌دهد. مفروضات به‌صورت کلی آزمایش می‌شوند و فرآیندها نه‌تنها دنباله‌رو مفروضات خودشان نیستند، حتی ممکن است صحت خود را تائید نکنند.

تفاوت یادگیری تک حلقه‌ای و دوحلقه‌ای در شرایط متغیر و نامطمئن پررنگ‌تر می‌شود. اگر افراد و سازمان‌ها بخواهند در چنین شرایطی تصمیمات آگاهانه بگیرند، باید به یادگیری دوحلقه‌ای مجهز باشند؛ اما معمولاً در شرایط با ریسک بالا، فرآیندهای استدلال و اجرایی که افراد یک سازمان به کار می‌برند، مانع تبادل اطلاعات شده و درنتیجه مدل‌های ذهنی و پیش‌فرض‌های افراد بدون تغییر باقی می‌ماند، بنابراین یادگیری دوحلقه‌ای دشوارتر می‌شود.

برای آشنایی با این که چگونه می‌توانید یادگیری دوحلقه‌ای را در سطح فردی تقویت کنید، توصیه می‌کنم مقاله نردبان استنتاج را مطالعه کنید.

منابع:

Argyris, C. (1977). “Double Loop Learning in Organizations”, Harvard Business Review

Smith, M. K. (2001, 2013). “Chris Argyris: Theories of Action, Double-loop Learning and Organizational Learning”, The Encyclopedia of Informal Education(Infed), http://infed.org/mobi/chris-argyris-theories-of-action-double-loop-learning-and-organizational-learning

روشهای ساده ایجاد انگیزه در دانش آموزان

دانش آموزانی که فاقد انگیزه هستند مشکلی است که همه معلمان باید با آن روبرو شوند. اما راهی وجود دارد. این 14 روش انگیزه به جذاب تر کردن تحصیل برای دانش آموزان کمک می کند.

1. به دانش آموزان خود اجازه دهید انتظارات ، اهداف و قوانین خود را بدانند تا آنها بتوانند آنچه را که می خواهید و آنچه نیستید بهتر درک کنند. رسیدن به یک هدف آسان وقتی می توانید آن را تعریف کنید. دانش آموزان باید درک روشنی از آنچه باید برای موفقیت در تحصیل انجام دهند ، داشته باشند.
2. روش پیشرفت را پیگیری کنید. قبل از رسیدن به یک هدف نهایی ، تعیین اهداف کوتاه مدت بسیار عالی خواهد بود. به همین دلیل ردیابی روش پیشرفت مطالعه از اهمیت حیاتی برخوردار است . اگر این کار را انجام دهید ، دانش آموزان می توانند پیشرفت و دستاوردهای آنها را ببینند ، و اگر بر پیشرفت تأکید می کنید ، می تواند به دانش آموزان شما القا کند که سخت تر کار کنند و حتی نتایج بهتری کسب کنند.
3. به دانش آموزان خود دموکراسی بدهید. به عنوان مثال ، یک روز برای فعالیت هایی که بیشتر از همه از دانش آموزان خود دارید ، اجازه دهید. رأی دهید و به دانشجویان اجازه دهید فعالیتهای صنفی را که دوست دارند در آن روز انجام دهند انتخاب کنند.
4. تغییر محیط اثر جادویی دارد. وقتی در یک محیط جدید قرار می گیرید ، مردم تمایل به تولید بیشتر دارند. شما و شاگردانتان می توانید این ترفند را نیز امتحان کنید. فقط یک کلاس خارج از مدرسه داشته باشید یا بگذارید دانش آموزان صندلی خود را در کلاس تغییر دهند.
5. تدریس خود را متفاوت کنید! اگر دروس شما شیوه های مختلف یادگیری ، روش های تدریس و فعالیتهای کلاس را با هم ترکیب می کند ، احتمال بیشتری وجود دارد که تقریباً همه دانش آموزان درگیر شوند. دانش آموزان مختلف روش های متفاوتی را ترجیح می دهند و اگر به یک تکنیک پایبند باشید ، احتمالاً دانش آموزان بیشتری بی حوصله و بی انگیزه خواهند بود.
6. اطمینان حاصل کنید که مطالب شما برای همه دانش آموزان واضح و قابل درک است . مثال ها بهترین روش برای نشان دادن کلمات و پاک کردن موارد هستند. فقط مثالهای زیادی بگذارید.بگذارید دانش آموزان بدانند که از آنها برای به اشتراک گذاشتن ایده های خود و سؤال استقبال می کنند. علاوه بر این ، فرصتی را برای دانش آموزان فراهم می کند تا نظرات خود را درباره آموزش شما ارائه دهند.
7. روحیه رقابت دوستانه را تنظیم کنید. دانش آموزان باید بدانند که همیشه کسانی خواهند بود که بهتر و بدتر درس می خوانند. و این وظیفه آنهاست که به چه گروهی بپیوندند. زندگی در جامعه به معنای رقابت است و دانشجویان باید به این واقعیت عادت کنند. در دانشکده ها ، رقابت نسبت به مدارس سطح پایین بسیار قوی تر است. دانشجویان را برای این امر آماده کنید.
8. نسبت به دانش آموزان خود سخاوتمند باشید و پاداش و ستایش را هنگام کسب شایستگی به آنها اهدا کنید. هنر ستایش پیچیده است. هنوز راه های بسیاری وجود دارد و دلایل زیادی وجود دارد که می توانید از دانش آموزان خود بخاطر تلاشها و موفقیتهایشان در جهت ایجاد انگیزه درست استفاده کنید.
9. به دانشجویان خجالتی فرصت دهید تا نظرات خود را با کلاس به اشتراک بگذارند . برخی دانش آموزان تمایل دارند که پاسخی ندهند و به طور کلی در طول کلاس سکوت می کنند. اگر مشکلی ندارند آنها را تشویق به صحبت کنند.
10. مشاغل در کلاس روشهای خوبی برای توسعه مسئولیت دانش آموزان است. این مشاغل متفاوت است. به عنوان مثال ، می توانید شخصی را برای بحث در کلاس تعدیل کنید یا وبلاگ کلاس را اجرا کنید. این می تواند برای همه جالب و مفید باشد.
11. کار گروهی را سازماندهی کنید . این روش به دانش آموزان اجازه می دهد تا بیشتر با یکدیگر معاشرت کرده و در کنار هم راه حل پیدا کنند. اگر کسی آزادانه بتواند نظرات خود را به اشتراک بگذارد ، هر کسی از آن قدردانی می کند. چرا اجازه نمی دهیم دانش آموزان ایده های خود را با هم تولید کرده و پروژه های گروهی را راه اندازی کنند؟
12. در مورد دانش آموزان خود بیشتر بدانید. با نام ها ، علائق و اهداف آنها آشنا شوید. اگر از این موارد آگاهی دارید ، می توانید مطالب آموزشی خود را به درستی در هر گروه از دانش آموزان تنظیم کنید. این یک واقعیت شناخته شده است که اگر مردم متناسب با انواع شخصیتی خود باشند ، اطلاعات را راحت تر درک می کنند.
13. اهداف عالی اما قابل دستیابی را تعیین کنید. اگر دانش آموزان اهدافی آسان داشته باشند ، تمام تلاش خود را نمی کنند. انگیزه و بهره وری آنها به سرعت کاهش می یابد. اهداف والای خود را تعیین کنید و تماشا کنید که دانش آموزان بسیار سخت کار کنند ، تلاش بیشتری کنید و روز را به همراه داشته باشید!
14. شانس بهبود پیدا کنید. همه روزهای بد دارند و بعضی اوقات فرد به یک فرصت دیگر احتیاج دارد. اگر به اندازه کافی سخاوتمند باشید ، دانشجویان قطعاً از آن قدردانی می کنند و با انگیزه می مانند ، زیرا از شکست نمی ترسند

روش تدریس ساختار گرایی 5 E(بر اساس ساخت گرایی )

مراحل اجرای الگو

الگوی تدریس حاضر در 5 مرحله برنامه ریزی و اجرا می شود؛ مراحل مورد نظر عبارت اند از:
1- درگیر گردن Engaging

2- کاوش Exploration

3- توصیف Explanation

4- شرح و بسط (گسترش) Elaboration

5- ارزشیابی Evaluation

دلیل نام گذاری الگوی تدریس ساخت گرایی به الگوی 5E، آغاز شدن هر مرحله با حرف E است. 
برای درک بهتر این الگوی تدریس حاضر، درس حشرات از کتاب علوم اول راهنمایی بر اساسس این 5 مرحله آموزش داده می شود.

 
مرحله اول: درگیر شدن

 
این مرحله برای جلب توجه کلاس به موضوع مورد آموزش و ایجاد هیجان و انگیزش در فراگیران طراحی شده است. یک سؤال جالب، یک داستان نیمه تمام، یک عکس خوب، ارائه یک فعالیت مناسب علمی و یا ... می تواند مورد استفاده معلم قرار گیرد در آموزش درس حشرات معلم برای اجرای این مرحله می تواند در صورتی که امکانات محیطی اجازه می دهد به افراد گروه فرصتی بدهد تا در یک مدت زمان تعیین شده در محیط اطراف خود به دنبال جمع آوری حشرات باشند. بچه هایی که در پایان این مدت به کلاس باز می گردند هیجان زده و با انگیزه کافی آماده اند تا در ادامه کار با معلم همراه باشند. در صورتی که چنین امکانی در اختیار نباشد معلم می تواند با پیش بینی که از جلسه قبل انجام می دهد از هر گروه بخواهد تا یک نوع حشره با خود به کلاس بیاورند و در غیر این صورت می تواند تصاویر جالبی از انواع مختلف حشرات را با خود به کلاس بیاورد و یا حداقل از تصاویر کتاب استفاده کند.

 
مرحله دوم : کاوش

در این مرحله که مطالعه بعد از انگیزه می باشد معلم از گروه ها می خواهد تا به مشاهده ی حشرات بپردازند. در اینجا مشاهدات دانش آموزان از حشرات می تواند شامل مشاهده رفتار و اجزای ساختمان بدن حشرات باشد. همه ی گروه ها فعال و به جستجو و مطالعه مشغول هستند. ضمن اینکه از وسایل ساده ای مانند ذره بین و ... نیز استفاده می کنند. در تمام لحظات گروه یادداشت برداری می کند. اطلاعات خود را از بدن حشره و رفتار آن یادداشت می کند.

رفتاررفتار	ساختمان  ساختمان بدن بدن
پرواز می کند. دو شاخک دارد. به محرک پاسخ می دهد. ...................... ......................	6 پا دارد. ......................

در واقع ایجاد و تقویت هماهنگی مغز و دست در حین کسب تجربه از اهداف مهم این مرحله است. این مرحله به دانش آموزان در ایجاد یک قالب و چهارچوب فکری برای تشکیل مفاهیم جدید کمک می کند. 
در این مرحله معلم نقش راهنما دارد.

مرحله سوم: توصیف

 
در این مرحله معلم باید رشته ی کار را به دست دانش آموزان بدهد. 
دانش آموزان برای کار و فعالیت انجام شده توضیح منطقی و مستدل ارائه می دهند و به توصیف مشاهدات می پردازند. بحث بین دانش آموزان آغاز می شود. بچه ها سعی می کنند از معلم سؤال کنند. ولی معلم پاسخ نمی دهد و تلاش می کند با توصیف، دانش آموز به دنبال نام علمی حشره بگردد. 
شاگردان اطلاعاتی را به دست آورده اند. آنها حشرات را پیدا کرده اند، مشاهده ی دقیق انجام داده اند و مشاهدات خود را توصیف کرده اند. فقط نام های علمی را نمی دانند و معلم باید به عنوان یک راز آن را تا آخر برنامه نگه دارد.

 
مرحله چهارم: شرح و بسط

 
بچه ها خوشحال هستند و چون با انگیزه کار را شروع کرده اند اطلاعات زیادی به دست آورده اند. آنها به کتاب های مختلف، دائرة المعارف ها، نرم افزارهای کامپیوتری و ... مراجعه می کنند. معلم فقط به بچه ها راه جمع آوری اطلاعات را یاد می دهد و نشان می دهد که چگونه می توانند خودشان مشکلات را حل کنند. در این مرحله مثال های اضافی و موارد بیشتری درباه مفاهیم اصلی درس ارائه می گردد و از دانش آموزان خواسته می شود تا از آموخته ها و یادگیری های قبلی برای گسترش و بسط و تعمیم به دیگر مفاهیم استفاده کنند و به این ترتیب در این مرحله معلم خوشحال است که خود حشره شناس نیست لیکن بچه ها را برای تلاش بیشتر و بررسی دقیق تر هدایت کرده است.

مرحله پنجم: ارزشیابی

 
ارزشیابی مستمر در طول انجام فعالیت و از مرحله اول آغاز شده است. در این مرحله برای ارزشیابی پایانی معلم می تواند از یک روش بسیار جالب استفاده کند به این صورت که از هر گروه بخواهد گزارش کاملی از رفتار، ساختمان و ... حشرات توصیف کنند. 
سپس گزارش را در اختیار گروه دیگر یا حتی کلاس دیگر قرار دهد تا بر اساس توصیفی که از حشره در گزارش شده شکل حشره را بکشند. 
مسلم است که هر چه توصیف دقیق تر باشد نقاشی هم کامل تر است و مثلا" اگر در یک نقاشی، حشره شاخک نداشته باشد یعنی توصیف کامل نبوده است. حتی یک نوع خود ارزیابی می تواند صورت گیرد و خود گروه بر اساس معیارهای تعیین شده از سوی معلم تشخیص خواهند داد که شکل کشیده شده تا چه حد کامل بوده است و این بستگی به انتظار معلم و نوع ارزشیابی دارد.
به طور کلی الگوی 5E در افزایش سواد علمی در درس علوم و ریاضی و دروس دیگر کاربرد دارد و بسیار موفق بوده است.

 
مثال دیگر 5E موضوع: گل علوم اول و دوم راهنمایی

مرحله اول: درگیر کردن

 
معلم : بچه ها امروز می خواهیم یک کارگروهی بسیار جالب و هیجان انگیز انجام دهیم. فصل بهار است و موضوع فعالیت امروز ما نیز گل ها هستند هر گروه تلاش کنید در مدت زمان 5 الی 10 دقیقه حداقل یک نمونه گل از محیط اطراف انتخاب کنید ولی از چیدن گل خودداری کنید. در صورت نبودن گل در محیط، گروه ها می توانند از تصویر یک گل، گل مصنوعی، گل خشک و ... استفاده کنند.)

گروه مینا: (هیجان زده) ما گل زیبایی پیدا کرده ایم.

 
گروه رعنا: گل ما رنگ قشنگی دارد و بسیار خوشبو است.

مرحله دوم: جستجوگری (کاوش)

معلم: حالا که هر گروه گلی برای خود انتخاب کرده اند گروه ها فرصت دارند تا ساختمان، اجزا و رفتار گل هایی را که انتخاب کرده اند بررسی کنند. می توانید از ذره بین هم برای مشاهده ی اجزای گل استفاده کنید. 
گروه مریم: منظور از مشاهده ی اجزای گل چیست؟

معلم: شما می توانید از همه ی حواس خود برای مشاهده ی اجزای گل و رفتار آن استفاده کنید و با دقت یادداشت برداری کنید.

(گروه های دانش آموزی همه در نهایت کنجکاوی به جستجو برای شناخت اجزای گل و رفتار آن می پردازند.)
گروه رعنا با استفاده از کتاب جدول مقابل را تشکیل می دهند.

اجزای گل	رنگ	شکل	رفتار گل
1- کاسبرگ 2- پرچم  3- ......... 4- .......... ...................	سبز ............... .............. ................ ..................	برگ مانند .................. .................... ..................  ...............	................ ................... ................. .................. ..............

نمونه جدول گروه رعنا

مرحله سوم: توصیف

معلم: گروه های دانش آموزی حالا شما به توصیف مشاهدات خود از اجزا و رفتار گل بپردازید و برای آنچه که مشاهده کرده اید توضیح و استدلال منطقی ارائه دهید.

گروه مینا:

در گروه با دوستان خود به بحث و گفتگوی می پردازند و در پایان این بحث و گفتگوی علمی آنها به خوبی می توانند قسمت های مختلف یک گل را شناسایی و رفتار گل را توصیف کنند.

آنها فقط نام علمی گل را نمی دانند.

معلم: گروه ها در این مرحله برای جمع آوری اطلاعات بیشتر و دقیق تر کردن بررسی خود باید به منابع اطلاعاتی که در اختیار دارید مراجعه کنید .

گروه مریم: منظور شما از منابع اطلاعاتی چیست؟

معلم: مراجعه شما به کتابخانه مدرسه، گلفروشی، باغبان، دائرة المعارف نرم افزارهای کامپیوتری و ...................... می تواند منابع اطلاعاتی شما باشند.

 
(گروه ها تلاش برای جمع آوری اطلاعات و پیدا کردن نام علمی گل را شروع می کنند.)
معلم: شما خود گل مورد نظرتان را پیدا کرده اید، آن را مشاهده کرده توصیف نموده، اطلاعات بدست آورده اید و نام علمی گل مورد نظر خود را به دست آورده اید.

 
معلم: حالا هر گروه گل انتخابی خود را به دیگر گروه ها نشان دهند و با هم تبادل تجربه در تفاوت ها و شباهت های گل های خود بنمایید.

 
گروه رعنا: شما می توانید نام گیاه این گل را به ما بگویید

 معلم: من یک گیاه شناس نیستم، شما می توانید با مراجعه به منابع اطلاعاتی که در اختیار دارید به نام گیاه مورد نظر دست یابید. و به این ترتیب مسائل و مشکلات خود را در زندگی نیز رفع کنید.

مرحله پنجم: ارزشیابی

معلم مرحله به مرحله گروه ها را تحت نظر داشته و انتظارات خود را در دفتر یادداشت خود ثبت می کند. در مرحله چهارم ارزشیابی مستمر را به کارگروهی اختصاص می دهد.

 
ارزشیابی پایانی

 
معلم: گروه ها توصیف خود را از گل انتخابی خود بنویسند این کار را با دقت کامل انجام دهید. زیرا برای معرفی هر یک از اجزای گل و رفتار آن نمره ی جداگانه منظور می شود.

معلم: گروه رعنا شما گزارش گروه مینا را بگیرید و بر اساس توصیف ارائه شده در گزارش شکل گل انتخابی گروه مینا را رسم کنید. و گروه مریم شما هم گزارش گروه .........................

معلم: هر یک از گروه ها دقت کنند نسبت به معیار تعیین شده روی تابلو نمره گروه مورد ارزیابی خود را معین کنند.